O qo‘shmurodov, B. Shukuriddinov

Takrorlash uchun savol va topshiriqlar

1. Kvarsga ta’rif bering.

   
   

2. Tog‘ billuri, ametist va morion nima?

   
   

3. Kvars va xalsedonning farqi nimada?

   
   

4. «Agat», «yashma» deb nimaga aytiladi?

   
   

5. Kupritning ahamiyati?

   
   

6. Korundning qattiqligi necha?

   
   

7. Korundning boshqa turlari.

   
   

8. Boksit nima?

   
   

9. Temirning oksid va gidrooksidlarini sanang.

   
   

10. Magnetit va gematitga ta’rif bering.

    
    

11. Limonit nima?

    
    

12. Pirolyuzitga ta’rif bering.

    
    

13. Kassiteritning hosil bo‘lishi.

    
    

4619-§. Karbonatlar

Karbonat guruhi minerallari Yer po‘stida juda keng tarqalgan.

Bular orasida kalsit (CaCO₃) juda ko‘p tarqalgan bo‘lib, u asosan dengiz cho‘kindisi tariqasida g‘oyat katta qatlamlarni tashkil qiladi. Bulardan tashqari karbonatlar turli konlarda ma’dan minerallarining yo‘ldoshi sifatida xizmat qiladi.

Karbonatlarning asosiy kationlari quyidagilar: Ca, Mg, Na, Fe; nisbatan kamroq – Cu, Zn, Pb, Mn, Tr, Bi. Suvsiz karbonatlarning qattiqligi yuqori bo‘lmaydi (odatda, 3–5 atrofida). Karbonatlarning suvda eruvchanligi yuqori. Karbonat guruhi minerallarining rangi xilma-xil bo‘lib, asosan xromoform elementlarga bog‘liq. Masalan, misli karbonatlar – yashil va ko‘k, tarkibida uran mavjud bo‘lgan karbonatlar sariq rangda bo‘ladi. Lantanoidga boy karbonat minerallari esa qo‘ng‘ir, kobaltlilar esa binafsha rangida bo‘ladi.

Aksariyat karbonatlar ekzogen va gidrotermal jarayonlarda paydo bo‘ladi. Chunki ularning ko‘pchiligi okean va dengizlarda, nisbatan kamrog‘i – gidrotermal sharoitda yuzaga keladi. Karbonat guruhiga kiradigan minerallar suvsiz va suvli turlarga bo‘linadi.