O qo‘shmurodov, B. Shukuriddinov

6033-§. Asosli magmatik jinslar

Asosli magmatik jinslar dala shpatlari (asosan plagioklazdan) va rangli minerallardan tashkil topadi. Effuziv xillari intruziv turlariga nisbatan ko‘p tarqalgan. Kremniy oksidining miqdori – 45–53 %.

Mineral tarkibini rangli minerallar (piroksen va olivin – 45–50 %) va asos plagioklaz (labrador 50–60 %) tashkil etadi.

Rombik va monoklin piroksenlar soni 35–50 %gacha, kamdan kam olivin (0–10 %), shox aldamchisi va biotit bo‘ladi. Intruziv turlarini gabbro, norit, olivinli gabbro (troktolit), anortozitlar tashkil etadi.

Oddiy gabbro (italiyadagi joy nomi bilan atalgan) to‘liq kristallangan o‘rta yoki yirik donador jins bo‘lib, rangi to‘q yashil, to‘q kul rang yoki qora. Asos plagioklaz va piroksendan iborat.

Rangli minerallardan oz miqdorda olivin, shox aldamchisi va biotit bo‘lishi mumkin. Shularga qarab olivinli, shox aldamchisili, gabbro xillariga ajratiladi.

Noritlar (Norvegiyalik afsonaviy qahramon Nora nomi bilan atalgan). Tarkibi plagioklaz va ortopiroksendan iborat. Olivin ora-sira uchraydi.

Gabbro-noritlar gabbroning plagioklaz, ortopiroksen va klinopiroksendan tashkil topgan turi.

Troktolitlar (yunoncha «troktos» – emirilgan) olivinli gabbro hisoblanadi. Plagioklaz va olivindan iborat.

Anortozitlar butunlay asos plagioklazdan tashkil topgan, o‘rta, yirik, gigant donalar ichki tuzilishiga ega. Och kul rang, kul rang, to‘q kul rangdan to qora ranggacha bo‘ladi. Ba’zan pushti, siyox ranglisi ham uchraydi.