O qo‘shmurodov, B. Shukuriddinov

O‘rta effuziv jinslar

O‘rta effuziv jinslarga andezitlar va traxitlar kiradi.

Andezit porfir tuzilishga ega. Teksturasi massiv, pufaksimon, brekchiyasimon va flyuidal (oqma). Andezit-bazaltlarda SiO₂ ning miqdori 53–57 %ga teng. Rangi to‘q qoramtir, kul rangroq bo‘lib, porfir tuzilishida bo‘ladi. Tashqi tuzilishi massiv yoki oqimli (flyuidal), goho g‘ovaksimon.

Traxit (yunon «traxus» – g‘adir-budur, tekis emas) sienitlarning o‘zgarmagan effuziv turi hisoblanadi. Yuzasi g‘adir-budur bo‘ladi. Rangi – och, sarg‘ish, kul rang, qo‘ng‘irsimon. Strukturasi – porfirli. Mineral tarkibi kaliyli yoki kaliy-natriyli dala shpati, plagioklaz, shox aldamchisi va biotitdan iborat. Traxitning asosiy massasi odatda yaxshi kristallangan bo‘ladi.

O‘rta jinslarning yotish shakllari. Dioritlar kichik massivlar, shtok-

lar va tomir shaklida uchraydilar. Ko‘pincha dioritlar yirik granit massivlari chekkasida joylashadi.

Andezitlarning yotish shakllari xilma-xildir. Ular ko‘pincha qoplam, oqma, intruziv uyumlar, gumbaz va dayka holida uchraydi.

Sienitlar shtok, dayka, goho mustaqil massivlarni tashkil etadi va kamdan kam yirik granit intruziyalarning chekka qismlarida joylashadi.

Traxitlar qoplam, qisqa, to‘mtoq, qalin oqmalar hamda ekstruziyalar va gumbaz shaklida uchraydi.

Ishlatilishi. Dioritlar va sienitlar asosan qurilishda bezak material sifatida, maydalangan tosh holida ishlatiladi. Andezitlar, traxitlar qurilishda va kislotaga chidamli material sifatida qo‘llaniladi.