O. O. Hoshimov, S. S. Saidahmedov elektr yuritma asoslari

2.3. O‘ZGARMAS TOK DVIGATELLARINING
MEXANIK TAVSIFLARI
66
O‘zgarmas tok dvigateli mexanik tavsifining ifodasini aylanayotgan
mashinaning yakor zanjiridagi elektr yurituvchi kuchlarining
muvozanatidan kelib chiqqan holda aniqlaymiz:
Ut = E + IR + DUr, (2.13)
bu yerda: Ut — ta’minot tarmog‘i kuchlanishi, V; DUr —
cho‘tkalardagi kuchlanish tushishi, V.
EYK va dvigatelning elektromagnit momentining qiymati quyidagicha
aniqlanadi:
pN
a E
E C
2
;
p
= F w= F w
(2.14)
pN
a M
M I C I
2
;
p
= F = F
(2.15)
bu yerda: N — yakor chulg‘amidagi aktiv o‘tkazgichlar soni; a —
yakor chulg‘ami parallel shoxchalari soni; Ф — bitta qutbning magnit
oqimi, Vb; w — yakorning burchak tezligi, 1/s; I — yakor toki, A; R —
yakor zanjiri qarshiligi, W. U bilan yakorga berilayotgan kuchlanishni
belgilaymiz va uni tarmoq kuchlanishi Ut va DUshch ning ayirmasiga
teng deb hisoblaymiz. Bundan tashqari yakor qarshiligi Rya va yakor
zanjiri qarshiligi R bir-biridan farq qiladi. Bunda R qo‘shimcha
qarshiliklar va yakor qarshiligining yig‘indisiga teng.
(2.14) va (2.15) tenglamalarga ko‘ra E va M parametrlar SI birliklar
tizimida olinadi, u holda CE = CM = pN(2pa)-1. Agar dvigatel yakorining
67
burchak tezligi aylanish chastotasi n (ayl/min) bilan almashtirilsa, u
holda quyidagini olamiz:
E M
pN pN
a
C C 2
2 60 60
0,1047 ; p
p
= = =
(2.16)
(2.14) va (2.16) ifodalardagi qiymatlarni (2.13) formulaga qo‘ysak,
o‘zgarmas tok dvigatelining mexanik tavsifi tenglamasiga ega
bo‘lamiz:
U R
C Ф C C Ф
М 2
E E M
w= - ,
(2.17)
bu yerda: R — dvigatel yakor zanjirining qarshiligi bo‘lib, u yakor
chulg‘ami qarshiligi rya, qo‘shimcha qutblar rqk va qoplovchi
chulg‘amlar rqch qarshiliklar yig‘indisidan iborat.
Dvigatel nominal rejimda ishlayotganini hamda o‘zgarmas
DPo‘zgarmas va o‘zgaruvchan DPo‘zgaruvchan isroflar teng
ekanliklarini hisobga olgan holda quyidagini yozish mumkin:
I2nomRya = Po‘zg.nom = (UnomInom - Pnom)/2;
(2.18)
rya = 0,5(1-hnom), (2.19)
bu yerda: rya — dvigatel yakori qarshiligining nisbiy qiymati; Rya=
r · Rnom nominal rejimda ishlayotgan mashina yakor zanjiri
qarshiligining absolut qiymati.
68