O. O. Hoshimov, S. S. Saidahmedov elektr yuritma asoslari

2.4. MAGNIT OQIMI O‘ZGARMAS BO‘LGANDA MUSTAQIL
QO‘ZG‘ATISH CHULG‘AMLI DVIGATELNING MEXANIK
TAVSIFLARI
Yakor reaksiyasini amalga oshirish maqsadida dvigatel qo‘shimcha
qutblarga ega, deb hisoblaymiz. Yakor zanjirining qarshiligi R, u yerdan
oqayotgan tokning qiymatiga bog‘liq bo‘lmagan holda
cho‘tkalardagi kuchlanish tushishi hisobga olinadi. U holda
qo‘zg‘atish chulg‘amidan oqayotgan tok o‘zgarmas va buning
natijasi o‘laroq magnit oqimi ham o‘zgarmas bo‘lganligi uchun
dvigatel mexanik tavsifining tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega
bo‘ladi:
E E M E M
U R R
K K K K K
M M 0 w= = w ,
(2.20)
bu yerda: KE = CEФ; KM = CMФ; w0 — ideal salt yurish tezligi,
Ф = Фnom bu (2.20) tenglamadan dvigatelning elektromexanik tavsifi
tenglamasini olish mumkin:
w = w0-(R/KE)•I. (2.21)
Bu (2.20) va (2.21) ifodalar K = R/(KEKM)-1 va w0 o‘zgarmas
qiymatlarida to‘g‘ri chiziq tenglamasiga aylanadi, ya’ni:
w = w0-KM yoki w = w0 - K1I, (2.22)
69
2.2- rasm. Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok dvigatelining kuchlanish o‘zgarmas bo‘lgandagi va yakor zanjiridagi qarshiliklar o‘zgargandagi (a), kuchlanish nol bo‘lgandagi (b) mexanik tavsiflari
bu yerda: K va K1 — mexanik va elektromexanik tavsiflari qiyaligi burchagining tangensiga teng.
Bu parametrlarning mexanik tavsif qiyaligi koeffitsiyentlari bilan bog‘liqligini aniqlash mumkin
K = bwnom/Mnom; K1 = KMwnom b/Mnom.
(2.20) tenglamaga muvofiq dvigatel sun’iy mexanik tavsiflarining ikki turini (tarmoq kuchlanishi o‘zgarmas bo‘lib, yakor zanjiri qarshiligi R ning qiymatini o‘zgartirganda, R ning qiymati o‘zgarmas bo‘lib, yakorga berilayotgan kuchlanishni o‘zgartirganda) kuzatish mumkin.
Tavsiflarning birinchi turi ko‘p nurli yulduzdan iborat bo‘lib, barcha nurlar koeffitsiyenti w0 va M = 0 nuqtada kesishadi. Har bir nurning
70
qiyaligi yakor qarshiligi Rya va yakorga ulangan qo‘shimcha qarshilik
Rq larning yig‘indisi bo‘lgan R qarshilikning qiymatiga bog‘liq.
Agar Rq = 0 ga teng bo‘lsa, tabiiy mexanik tavsifni, Rq№0 da esa
turli qiyaliklarga ega bo‘lgan sun’iy tavsiflarni olamiz (2.2-rasm, a).
Xususiy holda, ya’ni U = 0 bo‘lganda mexanik tavsiflar koordinata
boshida kesishib, (w0 = 0, M = 0) ko‘p nurli yulduz ko‘rinishida
bo‘ladi.