O. O. Hoshimov, S. S. Saidahmedov elektr yuritma asoslari

1- misol. Mustaqil qo‘zg‘atishli P51 rusumli o‘zgarmas tok
dvigateli uchun tabiiy elektr mexanik tavsifi qurilsin. Dvigatelning
pasport ma’lumotlari: Pn = 11 kW, Un = 220 V, In = 59A,
nn = 3000 ayl/min.
Yechimi. Dvigatelning nominal qarshiligi:
U
I
R n
n
n
220
59
= = =3,73W,
dvigatelning nominal yuklamadagi foydali ish koeffitsiyenti:
P
U I
n
n
n n
1000 1000 11
220 59
0,845,


= = =
dvigatel yakorining qarshiligi:
Rya » 0,5(1-hn)Rn = 0,5(1-0,845)•3,73 = 0,288 W,
dvigatelning salt yurish tezligi:
о
о
U I R
n U
n
n n n
314
220 59 0,288
.
220 340rad/ s,




w
w =
= »
71
bu yerda
dvigatelning tabiiy tavsifi wo = 340 rad/s, I = 0 va wn = 314 rad/s, In = 59A nuqtalaridan o‘tadigan to‘g‘ri chiziqni tashkil qiladi.
2- misol. Mustaqil qo‘zg‘atishli P91 rusumli dvigatel uchun ishga tushirish reostatini tanlash talab etiladi. Dvigatelni ishga tushirish to‘rt pog‘onada amalga oshiriladi. Dvigatelning pasport ma’lumotlari: Pn = 32,0 kW, Un = 220 V, In = 172A, hn = 1000 ayl/min va Rya = 0,049 Rn.
Yechimi. Nisbiy birliklarda tabiiy mexanik tavsifni quramiz. Buning uchun quyidagi koordinatlarga ega bo‘lgan nuqtalardan to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz:
no = 1, m = 0
nn = 1-Dnn = 1-0,049 = 0,951, m = 1
Maksimal ishga tushirish momentini m1 = 2 ga teng deb qabul qilamiz.
72
2.3- rasm. Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok dvigatelini ishga
tushirish reostatlari qiymatini hisoblash.
Barcha reostatlar ulangandagi tavsifni no, 0 va 0, m1 nuqtalarni
birlashtirib olamiz.
Minimal ishga tushirish momenti m2 ni shunday tanlash lozimki, 2.3-
rasmga muvofiq grafik qurilganda to‘rtta pog‘ona qarshiligi olinsin.
Qurilgan grafikdan m2 = 1,1 ni olamiz.
ad kesmasi dvigatelning nominal qarshiligiga to‘g‘ri keladi:
U
I
R n
n
n
220
172
= = =1,28W.
Ishga tushirish reostatining pog‘ona qarshiliklari:
ef
a
R R 1 n 0,22 1,28 0,282 .

= = = W
de
a
R R 2 n 0,125 1,28 0,16 .

= = = W
cd
a
R R 3 n 0,0625 1,28 0,08 .

= = = W
bc
a
R R 4 n 0,04 1,28 0,051 .

= = = W
Ishga tushirish reostatining to‘la qarshiligi:
bf
a
R R r n 0,4475 1,28 0,573 .

= = = W
73
Yakorga berilayotgan kuchlanishning turli qiymatlarida va yakor zanjiridagi qarshilikning o‘zgarmas qiymatida 2.4- rasmda ko‘rsatilgan bir-biriga parallel bo‘lgan mexanik tavsiflarni olamiz.
Dvigatel mexanik tavsiflari ikkita nuqta bo‘yicha hisoblanadi va quriladi. Bular ideal salt yurish nuq
2.4- rasm. Dvigatel yakoriga berilayotgan kuchlanish o‘zgartirilgandagi mexanik tavsiflar.
tasi (w-w0, M = 0) va nominal rejimda ishlash nuqtasi (w = wnom, M = Mnom). U holda (2—21) tenglamaga asosan:
KE = (Ut - DUSh - InomRya)/wnom. (2.23)
Bundan keyin quyidagilarni aniqlaymiz:
w0 = Unom/KE; Mnom = KM/Inom,
bu yerda: KM = KE ga teng.
Shuni hisobga olish kerakki, ni aniqlashda elektromagnit momentni emas, balki dvigatel o‘qidagi momentning qiymati olinadi.
74
Tenglama (2.20) ni tadbiq etgan holda uni U = const va R = var hol
uchun nisbiy birlikda yozamiz:
RK I RI
K K U
0
M nom nom
E M nom
1 1 1 1 .
w
n= = = r = b
(2.24)
Shunday qilib, yuklama Mnom ga teng bo‘lganida tezlikning statik
tushishi son jihatdan yakor zanjiri qarshiligining nisbiy qiymatiga yoki
qiyalik koeffitsiyenti b ning qiymatiga teng:
Dn = 1-n = r = b , (2.25)
bu yerda: tezlikning nisbiy tushishi o‘zgarmas tok dvigatel sirpanishi S
ni ham aniqlaydi, ya’ni:
S = (w0-w)/w0 = 1-n = Dn = r = b . (2.26)