O o ’ ’ z z b b e e

va to‘liq risklarga bo‘lish mumkin. Bank riskining darajasi bank yo‘qotishlariga olib 
boruvchi voqealar extimoli bilan xarakterlanadi. Ular foizlarda yoki muayyan 
koeffitsientlarda ifodalanadi. Chet el tijorat banklari, jumladan, Britaniya banklari 
risklarni 5 toifaga ajratadi. Bular: 
1. A toifa – kichik yoki nol risk. 
2. B toifa – oddiy risk. 
3. V toifa – oshgan risk. 
4. G toifa – katta yoki yuqori risk. 
5. D toifa – nomaqbul risk. 

---

12
Bizda risk toifalarining darajalanishi bank aktivlarini risk darajasini xisobga olgan 
holda guruhlash ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. 
Vujudga kelish shakllariga ko‘ra bank risklari: tizimli yoki tizimsiz risklarga 
bo‘linadi. Tizimli risklar – bank tizimidagi umumiy vaziyat natijasida bankning 
moliyaviy ahvoli o‘zgarishi ehtimoli sifatida ta’riflanadi. Tizimsiz yoki nomuntazam 
risklar – bank tizimida umumiy ahvol barqaror saqlangan holda alohida olingan 
bankning moliyaviy ahvoli yomonlashish ehtimolini bildiradi. Bank riskining bu turlari 
odatda bir-biri bilan juda bog‘liq bo‘lganligi uchun amaliyotda bu turdagi risklarni bir-
biridan ajratish juda qiyin. 
Vujudga kelish sabablariga ko‘ra risklar: sof va sun’iy risklarga bo‘linadi. Sof risklar 
– ko‘pincha ob’ektiv xususiyatga ega bo‘ladi va salbiy («0») natijaga erishish ehtimolini 
bildiradi. Bu risklarga tabiiy, ekologik, transport risklari, tijorat riskining bir qismi kiradi. 
Chayqovchilik risklari iqtisodiy faoliyat, jumladan bank faoliyati bilan bevosita 
bog‘liqdir. U ijobiy yoki salbiy natijaga erishish imkoniyatida namoyon bo‘ladi. Bu 
risklarga paydo bo‘lish sabablariga qarab tabiiy, ekologik, siyosiy va boshqa 
kategoriyalar vositasida yuzaga keluvchi moliyaviy risklar kiradi. 
Ta’sir vaqtiga ko‘ra risklarni: retrospektiv, joriy yoki istiqboldagi risklarga ajratish 
mumkin. Retrospektiv risklar – bank faoliyatining o‘tgan davrdagi turli risklarga 
bog‘liqligini ifodalaydi va joriy hamda istiqboldagi risklarni baholashga yordam beradi. 
Boshqarish usuli buyicha bank risklari: ochiq va yopiq bo‘ladi. Ochiq risklarni – 
tartibga solib bo‘lmaydi. Yopiq risklarni – esa boshqarish mumkin. Yopiq risklar 
diversifikatsiya siyosatini o‘tkazish yo‘li bilan tartibga solinadi. YA’ni bunda bank 
operatsiyalari umumiy hajmini saqlash maqsadida bir necha mijozlarga berilgan 
kreditlarni kichik summalarda keng miqyosda taqsimlash yoki yirik kreditlarni 
konsorsional asosda berish; depozit sertifikatlarini joriy qilish; qayta hisobga olish 
operatsiyalarini kengaytirish, kredit va depozitlarni sug‘urtalash amalga oshiriladi. 
Banklarda ko‘pincha mijoz tanlashga nomunosib yondashuv natijasida balanslashmagan 

---

13
likvidlilik riski paydo bo‘lib, u beqaror iqtisodiy vaziyatdagi tashkilotlarni kreditlashga 
ustunlik berilganda kelib chiqadi. 
Hisoblash usuliga ko‘ra risklarni: umumiy yoki xususiy risklarni ajratish mumkin.