O o ’ ’ z z b b e e

lahzali (mgnovennыy) likvidlilik koeffitsienti likvid shaklidagi balans aktivlari, ya’ni 
ekstremal vaziyatlarda tez sotiladiganlari bilan bankning muddatsiz depozit 
hisobvaraqlari bo‘yicha majburiyatlar summasi orasidagi nisbatni bildiradi, 
Bunda: LA - bankning pul shaklidagi aktivlari, 
OV - bankning muddatsiz depozit hisobvaraqlariga doir majburiyatlari. 

---

141
N3 - me’yorining yo‘l qo‘yiladigan eng kam alomati 0,25 qilib belgilangan. Mazkur 
me’yor Markaziy bank tomonidan kunlik balans asosida tezkor (operativ) tarzda nazorat 
qilib boriladi. 
Lahzali likvidlik ko‘rsatkichi - iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra ushbu normativ bankning 
omonatchilar oldidagi majburiyatlarini shu lahzada bajara olish qobilayatini anglatadi. 
Joriy likvidlik ko‘rsatkichi likvid shakldagi bank aktivlarini 30 kungacha bo‘lgan 
muddatda yo‘qlab olingungacha turadigan qisobvaraqlari bo‘yicha majburiyatlari 
summasi orasidagi nisbatni bildiradi. 
Bunda: LA - qaytarish muddati 30 kungacha muddatda berilgan bankning likvid 
aktivlari va kreditlar, 
OV - qaytarish muddati 30 kungacha bo‘lgan yo‘qlab olingungacha turadigan 
majburiyatlari. 
N4 - me’yorining yo‘l qo‘yiladigan eng kam miqdori 0,3 ga teng. 
Tajribadan shu narsa ma’lumki, ayrim tijorat banklari o‘rtasida yuqori daromadni 
ko‘zlagan holda talab qilib olgunga qadar va qisqa muddatda quyilgan omonatlar 
hisobidan kredit berish va boshqa aktiv operatsiyalarga uzoq muddatli tartibda 
joylashtiradilar. Jalb etilgan mablag‘larning muddati kelgan paytda esa bank 
omonatchilar oldidagi o‘z majburiyatlarini muddatida bajarish imkoniga ega bo‘lmaydi. 
Buning natijasida bank o‘z to‘lov qobiliyatini yo‘qotadi. Bunday holat bankning o‘z 
faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatibgina qolmasdan, balki omonatchilarning moliyaviy 
ahvoliga qolaversa, bank tizimi faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bank operatsiyalarini 
bajarish bo‘yicha litsenziyasi qaytarib olingan banklar bunga yaqqol misol bo‘la oladi. 
Mazkur holatlarga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida bank amaliyotida aktiv va passiv 
mablag‘larning miqdori va muddatlarini balanslash talablari o‘rnatildi. Bu to‘g‘rida jahon 
bank tajribasining "bankning oltin qoidasi" deb nomlanuvchi qoidasi amal qiladi. Unga 

---

142
binoan bankning moliyaviy talablari miqdori va muddati uning majburiyatlari miqdori va 
muddatlariga muvofiq kelishi shart. 
N4 - normativining iqtisodiy mazmuni shundan iboratki, qay darajada jami balans 
aktivlarining likvid qismi talab qilib olingunga qadar bo‘lgan majburiyatlarni bir 
vaqtning o‘zida qaytarishi mumkinligidir. Madomiki bunday muddatli omonatchilar har 
qanday vaqtda bankdan o‘z omonatlarini talab qilishlari mumkin. 
Yuqoridagi shartlardan kelib chiqqan holda, mazkur normativ bank tomonidan 
omonatchilardan jalb qilingan mablag‘lar muddati bilan ularning aktiv operatsiyalarga 
joylashtirish muddatlariga qat’iy muvofiq kelishini talab etadi. 
Shuning bilan bir qatorda mazkur me’yorning buzilishi xalq xo‘jaligida bo‘ladigan 
hisob - kitoblarni sekinlashtirishga olib kelishi mumkin. 
Qisqa muddatli likvidlik ko‘rsatkichi bankning qaytarish muddati 30 kundan to 1 
yilgacha bo‘lgan depozitlar, olingan kreditlari va boshqa qarz majburiyatlariga nisbati 
bilan xarakterlanadi. 
Bunda: A - 30 kundan 1 yilgacha muddatga berilgan kreditlar. 
D - 30 kundan 1 yilgacha muddatga jalb qilingan mablag‘lar va depozitlar. 
K - Bank sarmoyasi. 
Mazkur me’yorning eng yuqori o‘rnatilgan miqdori 1 ga teng.