О. Mavlonov, Т. Tilavov, В. Aminov biologiya

82-rasm.
K o‘z to‘ r pardasining 
tuzilishi: 1 -  retseptorlar, 2 -  to'r 
parda, 3 -  ko‘rish nervlari, 4 -  nerv 
hujayralari.
8 
y
81-rusm.
K o‘ zning tuzilishi: 1 -  
kiprik muskullari, 2 -  oqsil parda,
3 -
to‘ r parda, 4 -  shoxsimon parda,
5 - kamalak parda, 6 -  gavhar, 7 -
sariq dog‘ , 8 -  shishasimon tana,
9 -
tomirli parda, 10 -  ko‘r dog1, II -  
ko‘rish nervlari.

---

(82-rasm). Tayoqchasimon hujayralar kuchsiz yorug'likka sezgir bo'lganidan lungi 
ko'rish retseplorlari
deyiladi. Kolbasimon hujayralar rang sezadigan kunduzgi 
yorug'lik retseptorlari
hisoblanadi. Ularning qizil, yashil va ko‘k ranglarga sezgir 
xillari bor. Ulardan birortasining funksiyasi buzilganida odam ranglarni ajrata 
olmaydi. Bu kasallik daltonizm deb ataladi. Tug'ma rangni ajratolmaslik 10 %
erkaklar va 
1
% ayollar o‘rtasida uchraydi.
Qorachiq orqasida ikki tomonlama qavariq shaffof linza - ko‘z gavhari turadi. 
Gavhar va to‘ r parda oralig‘ i shaffof shishasimon tana bilan to'lgan. To‘ r pardaning 
ko'rish nervlari chiqqan joyi — ko'r dog’da retseptorlar bo‘ lmaydi. Buyumdan 
qaytgan yorug‘ lik ko‘ r dog‘ga tushganida buyum ko‘rinmasdan qoladi. Ko‘ r dog‘ 
yaqinida retseptorlar juda ko‘ p to‘ plangan sariq dog‘ ko'rish markazi deyiladi. 
Ko'rish markazining faqat kolbasimon hujayralardan iborat o‘rta qismi aniq ko'rish 
markazi
bo‘ ladi. Tayoqchasimon hujayralar ko‘ rish markazi chetlarida joylashadi. 
To‘r pardada joylashgan nerv hujayralarining o‘ simtalari ko'rish nervlarini hosil 
qiladi. Buyumdan qaytgan yorug'lik nuri muguz parda, ko‘zning oldingi kamerasi, 
qorachiq, ko‘z gavhari va shishasimon tana orqali o‘ tib, sariq dog'da buyumning 
kichraygan va teskari ag'darilgan tasvirini hosil qiladi. Buyum tasviri nerv 
impulslari holida ko'rish nervlari orqali yarimsharlar po‘ stlog‘ i ko'rish zonasiga 
uzatiladi. Bu yerda buyum shakli, o‘ lchami, rangi, yoritilganligi, fazodagi o‘m i 
to‘g‘ risida haqiqiy sezgi hosil bo‘ ladi.
Topshiriqlarga javob yozing va javobingizni tekshirib ko‘ ring:
1. Ko‘z soqqasi pardalari va ularga xos tuzilish belgilarini juftlab yozing: A - oqsil 
parda, В - tomirli parda, D - to‘r parda, E - kamalak parda; 1 - qon tomirlari 
va pigmentli hujayralardan iborat, oldingi qismi kamalak pardani hosil qiladi, 
2
-
yoruglikka sezgir kolbasimon va tayoqchasimon hujayralardan iborat, 3 - oldingi 
qismi tiniq muguz qavatni hosil qiladi, 4 - tomirli pardaning oldingi rangli qismi.
2. Ko‘z qismlari va ular funksiyasini juftlab yozing: A - shox parda, В - kamalak 
parda, D - qorachiq, E - gavhar, F - shishasimon tana, G - kolbasimon hujayralar, 
H - tayoqchasimon hujayralar, I - sariq dog‘ ; 1 - yorug‘likni sindirib, sariq dog‘ga 
tushiradi, 2 - ko‘z kosasi bo‘shlig‘ini to‘ldiradi, 3 - yorug‘likni qorachiqqa o‘tkazadi,
4 - yorug'lik kuchini boshqaradi, 5 - ko'z rangini belgilaydi,