O. M. Yoriyev Buxoro davlat universiteti umumiy kimyo

2) guruh ta‘sirida benzol halqasi 
л
 - elektron
zichligining simmetriyasi buziladi (statik omil):
Nitroguruhning - M - effekti va xlorning - I - effekti tufayli
xlor bilan bog‘langan uglerod atomida qisman musbat zaryad-
ning miqdori oshadi. Natijada bu atomning elektrofilligi oshadi
va u hujum qiluvchi anion bilan oson reaksiyaga kirishadi.
0
‘rinbosaming tabiatiga qarab reaksiya vaqtida hosil
©
0
0 « — N = 0
Н О / С1
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bladigan manfiy zaryadli 
ж -
 
kompleks (karbanion) ning
barqarorligi o‘zgaradi (dinamik ta‘sir) . Elektronlarni tortuvchi
elektronoakseptor guruhlar (EA) karbaninon manfiy zaryadini
neytrallaydi, uni barqaror qiladi va nukleofil almashinish reak-
siyasini tezlashtiradi:
Elektronlarni beruvchi elektronodonor guruhlar (ED) karb-
aninon manfiy zaryadini oshirib, uni barqarorqiladi va nukleofil
almashinish reaksiyasini sekinlashtiradi:
Elektronoakseptor rinbosarlargalogenga nisbatan orto-va
para - holatlariga kiritilgandagina galogenning harakatchanligi
keskin ortadi. Tutashish tufayli manfiy 
o-
 
kompleks barqaror-
lashadi:
EA = N 0 2, N 0, COOH, CN, S 0 3H, CHO va hokazo
ED = NH2, NHR, NR2, ОН, OR, OCOR va hokazo
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Orto - va para - holatlardagi nitroguruh yoki boshqa elek-
trono-aktseptor rinbosar 
a
- 
kompleks manfiy zaryadini aro-
matik yadrodan tortib, uni barqaror qiladi. Demak nitroguruh