O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

Nooziq-ovqat ekinlari
. 
      Paxta
  ekin  maydonlari  dunyoda  35  mln.ga.ni  tashkil  etadi.  Ular  asosan  SHimoliy  yarim 
sharning  20
0 
va  40
0
  shimoliy  kengliklari  oralig‘ida  mujassamlashgan.  Paxta  tolasi  ishlab 
chiqarish  jahonda  asta-sekin  o‘sib  borib,  18  mln.t.  etdi.  O‘z  navbatida  xalqaro  paxtachilikni 
rayonlashtirish quyidagi o‘ta yirik hamda yirik rayonlarni ajratish imkoniyatini beradi. 
     Birinchidan,  bu  SHarqiy,  Janubi-SHarqiy  va  Janubiy  Osiyo  bo‘lib,  Xitoy  (4,5  mln.t.) 
Ikkinchidan, MDH doirasida O‘rta Osiyo va Kavkaz orti mamlakatlari bo‘lib,bu erda yirik ishlab 
chiqaruvchi O‘zbekiston (1,5 mln.t.) hisoblanadi.     Uchinchidan, Janubi-g‘arbiy Osiyo, bu erda 
Turkiya  (0,7  mln.t.),  Eron,  Iroq,  Suriya,  Afg‘oniston  alohida  o‘rin  tutadi.  To‘rtinchidan,  bu 
SHimoliy  va  SHarqiy  Afrika,  Misr,  Suriya,  efiopiya,  Uganda,  Tanzaniya  hisoblanadi. 
Beshinchidan.  G‘arbiy  va  markaziy  Afrika-Nigeriya,  Kamerun,  Zair.  Oltinchidan,  Janubiy 
Afrika,  Mozambik,  Madagaskar.  Ettinchidan,  SHimoliy  va  Markaziy  Amerika,  avvalo  AQSH 
(3,4 mln.t.) hamda Meksika. Sakkizinchidan, Janubiy Amerika, Braziliya (0,7 mln.t.), Argentina, 
Venesuela, Peru. To‘qqizinchidan, bu Avstraliyadir. 
      Jahon  savdo  shaxobchalariga  har  yili  5-6  mln.t,  asosan  o‘rta  tolali  paxta  tolasi  keltiriladi. 
Asosiy  eksportchilar-AQSH  (1,7  mln.t.),  so‘ngra  O‘zbekiston,  Xitoy,  Pokiston,  Hindiston, 
Afrika mamlakatlari, Paragvay, Avstraliya hisoblanadi. 
    Import geografiyasini asosan ikki region belgilab beradi: 
1.
 
SHarqiy  va  Janubi-SHarqiy  Osiyo  (YAponiya,  Tayvan,  Koreya  Respublikasi,  Gonkong, 
Tailand, Indoneziya) 
2.
 
Evropa (Italiya, GFR, Frantsiya, Polsha, CHexiya, Slovakiya va boshqalar). 
Uzun tolali paxta qimmatbaho ahamiyat kasb etadi (Misr, Peru, Turkmaniston). 
     Jahonda  tabiiy  kauchukning  90  %i  Janubiy-SHarqiy  Osiyo  mamlakatlari:  Malayziya  (1,2 
mln),  Indoneziya  va  Tailand  (1,2  mln.  t.  dan),  shuningdek,  Hindiston,  SHri-Lanka,  Filippin 
hissasiga to‘g‘ri keladi. 
    Jahonda 
tamaki 
kukuni etishtirish 7 mln.t. ga etdi. Uni eng ko‘p etishtiruvchi mamlakatlarga 
Xitoy  (2,7  mln.t.),  AQSH,  Hindiston,  Braziliya  va  MDH  mamlakatlari  kiradi.  SHuningdek 
tamaki  kam  miqdorda  Italiya,  Gretsiya,  Bolgariya,  Turkiya,  Indoneziya,  YAponiya  va  Kubada 
etishtiriladi. Sigareta ishlab chiqarish bo‘yicha dunyoda AQSH birinchi (700 mlrd dona) MDH 
mamlakatlari ikkinchi o‘rinda turadi. 
Keyingi  davrlarda  narkotik  o‘simliklar  hamda  opium,  marixuana  va  boshqa  narkotik  moddalar 
ishlab  chiqarish  sezilarli  darajada  ortdi.  Ularni  ishlab  chiqaruvchi  mamlakatlar  tarkibida  «oltin 
yarim  oy»  (Pokiston,  Afg‘oniston,  Eron)  hamda  «oltin  uchburchak»  (Tailand,  Laos,  Myanma) 
shuningdek Kolumbiya alohida o‘rin tutadi. 

---

69