O karimova huquqshunoslik

Davlat tuzilish shakliga ko‘ra unitar, federativ, kon-
federativ bo‘lishi mumkin.
Federatsiya
— birlashgan, ittifoq ma’nosini bildiradi.
Federativ davlat esa bir necha siyosiy-huquqiy mustaqil-
likga ega davlat tuzilmalaridan tashkil topgan murakkab
davlat hisoblanadi.
Unitar
so‘zi yakka degan ma’noni bildirib, davlat
tuzumida oddiy viloyat, shahar, tuman va h.k. bo‘lin-
malariga ega bo‘ladi. Bu bo‘linmalar suveren huquqqa
ega emas.
Unitar davlatning federativ davlatdan farqi unda yak-
ka Konstitutsiya, yagona Oliy davlat organi va h.k.
mavjudligidir.
Konfederatsiya
ga kiruvchi davlatlar to‘liq suvere 
ni -
tetdan foydalanadilar. Konfederatsiyaga birlashgan dav 
-
latlar faoliyatlarida siyosiy, iqtisodiy, harbiy ma 
salalarni
hal qilishni maqsad qilib qo‘yadi. Kon 
federatsiya su 
-
byektlari to‘la suverenitetga ega bo‘ladilar. Ular o‘z davlat
organlariga, fuqaroligiga, hududiga, Konstitutsiya va qo-
nunchilik jarayoniga, o‘zining budjetiga, o‘z hududida
to‘la hukmronlikni amalga oshirish huquqiga ega.
Konfederatsiya subyektlari xohlagan paytlarida birlash-
madan chiqish huquqiga ega. 
Konfederatsiya
birlashmasiga 1781—1787-yillar
AQSHni, 1815—1845-yillar Shveysariyani, 1955—1961-
yillar BAA davlatlarini, 1980-yillar Gambiya va Sinegal
davlatlarini misol qilib keltirish mumkin.
Siyosiy rejim
deganda davlat hokimiyatini amalga
oshi rish usuli tushuniladi.
Avtoritar
va 
demokratik
rejimlar davlatning mohi 
yati
namoyon bo‘lishining asosiy shakllaridir.
Huquqiy davlat
Hozirgi davrda huquqiy davlat, uning ahamiyati to‘g‘ -
risida ko‘p fikrlar yuritildi. Respublika 
mizda huqu 
qiy
davlat barpo etilishi Konstitutsiyada o‘z ifodasini topgan.
I b o b. Davlat va huquq nazariyasi

---

24
Huquqshunoslik
Huquqiy davlatga uzoq-uzoq yillardan beri ula 
-
molarimiz o‘z munosabatlarini bildirib kelganlar.
Spinoza, Gobbs, Lokk, Arastu, Sitseron, Beruniy, Amir
Temur va boshqalar huquqiy davlatda xalq hoki 
miyati
tashkil etilishining nazariy asoslarini yaratib, qonun
hukmronlik qiladigan davlat ko‘rinishi hokimiyat bo‘lishi
to‘g‘risidagi g‘oyalar tizimini ishlab chiqqanlar. Huquqiy
davlat nazariyasining falsafiy asosini I. Kant shunday
ta’riflaydi: 
«Davlat bu — huquqiy qonunlarga
bo‘ysundirilgan juda ko‘p odamlarning birlashuvidir».
Donishmandlarimiz u yoki bu davrda huquqiy davlat
to‘g‘risida o‘z tuyg‘ularini, istaklarini, tasav 
vurlarini
meros qilib qoldirar ekanlar, bugungi kunda ham ular 
-
ning qarashlari o‘z o‘rniga ega.
Huquqiy davlatga hozirgi olimlarimiz quyidagi belgi-
larni mos deb biladilar:
Huquqiy davlatda hokimiyat ishlarini amalga oshirish-
da shaxs munosabati va har xil uyushmalar faoliyati
huquqiy asosda amalga oshiriladi. Huquqiy davlatning
iqtisodiy asoslarini xilma-xil mulk turlari tashkil etadi.
Uzoq yillar sobiq Ittifoq tuzumida xususiy mulkka qarshi
turilgan edi, hozirgi kunda esa xususiy mulk boshqa mulk-
lar qatorida davlat himoyasida ekanligi respublikamiz
Konstitutsiyasida o‘z ifodasini topgan. Huquqiy davlat-
ning ijtimoiy asosini o‘zini o‘zi boshqara oladigan fuqaro-
lik jamiyati tashkil etadi va bu jamiyat erkin shaxslarni bir-
lashtiradi. Ma’naviy jihatdan bu davlat — 
insoniylik,
haqqoniylik, teng huquqlilik, inson erkinligi
kabi tuyg‘ular -
ning rivojlanishiga zamin yaratadi. Bu davlatning siyosiy
tabiatini uning suverenligi tashkil etadi.
Huquqiy davlatda qonuniylik birinchi o‘rin egallaydi,
qonun ustunligiga amal qilinadi. Har bir shaxsning real
huquq egasi bo‘lib, uni amalga oshirishi ta’minlanadi.
Davlat fuqarolar oldida, fuqarolar dav 
lat oldida o‘z
burchlarini bajarishi, hokimiyat bo‘ 
li nishi, qonuniylik
o‘rnatilishi, huquq tartiboti to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilishi kabi
ishlar amalga oshiriladi. Hu qu qiy davlatga xos yuqorida

---

25
ko‘rsatilgan xususi 
yatlar ning ko‘pi res 
publikamizda
amalga oshirilmoqda.