O karimova huquqshunoslik

«Konstitutsiya»
so‘zi lotin tilida «Constitutio» — so‘zi-
dan kelib chiqib 
«tuzish», «o
‘
rnatish», «belgilash» 
degan
ma’nolarni bildiradi. Jamiyatdagi ijtimoiy munosa batlarni
qonun asosida belgilash dastlab qadimgi Rimda amalga
oshiril ganligi tarixdan bizga ma’lum.
Konstitutsiya o‘zining uzoq tarixiga ega. Jahonda bi -
rinchi Konstitutsiya 1787-yilda AQSHda, 1831-yilda
Belgiyada, 1874-yilda Shveysariyada qabul qilingan.
Konstitutsiya o‘ziga xos xususiyatlari bilan boshqa qo-
nunlardan ajralib turadi va farq qiladi. Ular: 
bi rinchidan,
hamma qonunlar Konstitutsiya dan kelib chiqishi va unga
zid kelmasligida; 
ikkin chidan, 
Konsti tutsiyaning holati
doim birinchi va asos soluvchi hisoblanishida; 
uchinchi-
dan,
Kon s titutsiya joriy qonunlar tizimini belgilashida;
to‘r tinchidan,
Konsti tutsiyaning qabul qilini shidagi xusu -
siyatlari. Agar boshqa qonunlarni qa bul qi lish uchun Res -
publika Oliy Majlis deputatlarining ko‘p chilik ovozi talab
qilinsa, Konstitutsiyaga o‘zgar 
tirishlar kiritishda Oliy
Majlis deputatlarining kamida uchdan ikki qismidan ko‘p -
chiligi qatnashishi shart; 
beshinchidan,
Konstitutsiya qa bul
qilishda uning har bir moddasi alohida ovozga qo‘yiladi.
Boshqa qonunlar esa, masalan, Jinoyat Kodeksi, Oila
Kodekslari deputatlar tomonidan loyiha muhokama qilin-
gandan so‘ng hamma moddalari bir ovoz bilan qabul qili-
nadi. 
Oltinchidan,
Kon s titutsiya jahon mamlakatlarida tez
o‘zgarmay digan — barqaror qonun hisoblanadi. Masalan,
AQSH ning Konsti 
tutsiyasi 212 yil, Belgiyada 168 yil,
Shveysariyada 125 yillardan ortiq vaqtdan beri ishlab kel-
moqda. Bu Kon 
s titutsiyalarga o‘zgartirishlar, qo‘shim-
chalar kiritilgan, lekin to‘laligicha yangi Konstitutsiyalar
qabul qilinmagan.
Jahon mamlakatlarida Konstitutsiyalar nomla 
nishi,
tuzilishi bilan bir-biridan farq qiladi. Masalan, Avst riya -
da Federal Konstitutsion qonun deb ataladi. 1920-yilda
qabul qilingan Konstitutsiya 7 bo‘lim, 152 moddadan
II b o b. Konstitutsiyaviy huquq

---

38
Huquqshunoslik
iborat. Ozarbayjon davlatining 1992-yil qabul qilgan
Konstitutsiyasi kirish qismi 12 bob, 158 moddadan ibo-
rat. Aljir Xalq Demokratik Respub 
likasining 1963-yilgi
Konstitutsiyasi kirish qismi 78 moddadan iborat. 1995-
yil qabul qilingan Arma 
niston Respublikasi Konsti 
-
tutsiyasi 9 bob, 117 mod 
da dan iborat. Ger 
maniya da
asosiy qonun, Kana 
dada Konstitutsion akt, Meksikada
«Birlashgan Meksika shtatlarining siyosiy Konsti 
-
tutsiyasi» deb ataladi. Demak, jahondagi davlatlar Kon s -
titutsiyalari strukturasi, tuzilishi, nomlanishi bir-biridan
farq qilsa-da, maqsadi birligi bilan o‘xshashdir.
O‘zbekiston Respublikasining mustaqillikka eri 
shishi
va mustaqil o‘z Konstitutsiyasini qabul qilishi o‘zbek
davlatchiligining shakllanishiga asos bo‘ldi. Sobiq ittifoq
davrida O‘zbekiston suveren davlat deb atalgani bilan
biror huquqiy masalani o‘zi hal qilishga haqqi yo‘q edi.
Asosiy qonunning biror moddasiga qo‘shimcha yoki
o‘zgartirish kiritish masalasini faqat Ittifoq Oliy organi
ruxsat bersagina amalga oshirishga haqqi bor edi.
Mustaqillik sharofati bilan endilikda Respublika o‘z
huquqiy tizimini yaratish huquqiga ega bo‘ldi. Bu Kon sti -
tutsiyaning yaratilishi 1990-yilning iyun oyidan bosh-
landi. Respublika Oliy Kengashi o‘zining ikkin 
chi se 
s -
siyasida Konstitutsiya loyihasini tayyorlash uchun Kons -
titutsiyaviy komissiya tuzdi. Kons titutsiya loyihasi butun
xalq muho 
kamasiga qo‘yildi. O‘zbe 
kiston Respub 
likasi
olimlari, xalqi deyarli ikki yarim yil mobaynida Konstitut -
siya loyihasini tayyorlab, uning muhokamasi natijasini
o‘rganib chiqdilar. Konstitutsiya komissiyasiga 6 mingdan
ziyod taklif va mulohazalar tushdi.