О. Х.Қўлдашов, З. Мирзаева, З. Абдумаликова биофизика (дарслик) фарғона – техника – 2007

7.4. Қон группалари.
Қадим замонларда бир одамни қонини иккинчи одамга куйилганлиги
маълум. Аммо қон қуйилгандан сўнг ўлим содир бўлгани ҳам маълум.
Олимларнинг текшириб аниқлашларига қараганда бир одамнинг
эритроцитлари иккинчи одамнинг қонига аралашганда улар бир–бири билан
ёпишиб эримайдиган заррачалар пайдо бўлиши аниқланади. Эритроцитлар
ўзаро ёпишишига уларнинг рақибидаги ёпишадиган модда (агглютиноген)лар
қон плазмасидаги эритроцитларни ёпиштирадиган модда (агглютинин)лар
сабабчи бўлади. Натижада, қон гемолизи (парчаланиши) содир бўлиб, шок
(одамнинг хушдан кетиши) юз беради, хатто қон қуйилган одам оғир ахволга
тушиб ўлиши ҳам мумкин. Кейинги текширишлардан одам қонидан (А ва В)
иккита агглютиноген ва қон харфлари (альфа) ва (бетта) билан ифодаланган
агглютиниН борлиги аникланади. Агар қон қуйилганда агглютиноген А
Билан аггляотинин а бки аглютиноген В Билан (агглютинация) бўлиб,
кейинчалик ёпишиб қолган эритросит заррачалари парчаланадива қон
гемолиз бўлади. Натижада одам хушидан кетиб (шок) оғир ахволга
тушади. Аммо одам қонидиги эритроцитларда ҳеч қачон бир турли
агглютиногенлар, плазмада эса бир турли агглютининлар учрамайди.
Физологларнинг текширишлари натижасида одамлар қонида агглютинииларнинг учраш тартибига қараб қонининг 4 та гуруппаси фарқланадиган бўлади.
Биринчи ёки «О» группа қонидаги эритроситлар таркибадаги агглюгенлар билан агглютитинлар бўлмайди. Иккинчиси ёки А группа қондаги эритроцитлар А, плазмада агглютинин В бўлади. Учинчи ёки В группа қондаги эритроцитлар таркибидаги игглютиноген В, плазмасида агглютитин А бўлади, плазмасида эса ҳеч қанака агглютитинлар бўлмайди. Қон группалари қон қуйишда муҳим аҳамиятга эга бўлиб, у аниқлангандан сўнги қон қуйиш мумкин бўлаби. Қон группасини аниқламасдан қон қуйилса, қуйиладиган қон эритроситларининг агглютиногенлари қабул қилувчи (рецапиент) одам қондаги эритроцитлар ўзига қондош агглютининларга дучор бўлиб, бир–бирига ёпишиб қолади ва кон гемолизга учрайди. Қуйиладиган (донор) қон агглютининларига унчалик аҳамият берилмайди, чунки улар қон қуйилган одам қонида анча суйилади ва ўзининг териципиент эритроцитларини агглютинанциялаш хусусиятини йўқотишга сабабчи бўлади. Қоннинг анашу хусусиятларига қараб, 1–группа (универсал донирлар) қонни ҳамма (I, II, III ва IV) группага қуйса ҳам бўлади. Иккинчи группа қонини эса III ва IV группаларга қуйиш мумкин. Ниҳоятта қони IV группа бўлган одамларга ҳар қандай группа қонини қуйиш мумкин. Шунинг учун қони IV группа бўлган одамларни универсал реципентлар дейилади.

1–жадвал

Қон фуппаларннинг номлари	Эритроситлар таркибидаги агглютиногенлар	1 Плазмадаги агглютиногенла|
1(0)	–	 ва 
II (А)	А
III (В)	В
IV (АВ)	АВ