O. F. Fayzullayev, O. O. Fayzullayev, L. U. Maxmudov

hosil bo‘lish issiqliklari asosida mahsulotlar standart entalpiyalari yig‘indisidan ta’sirlashuvchi moddalar standart entalpiyalari yig‘indisining ayirmasi tarzida, ya’ni:

H=(pH_C+qH_D) _{hos. bo’l.}(mH_A+nH_B) _{hos. bo’l.}
2) yonish issiqliklari asosida ta’sirlashuvchi moddalar standart entalpiyalari yig‘indisidan reaksiya mahsulotlari standart entalpiyalari yig‘indisining ayirmasi tarzida, ya’ni
H=(mH_A+nH_B) _yon.(pH_C+qH_D) _yon.
ifodalanadi.
Kislorod, xlor, ftor, vodorod, azot, fosfor, oltingugurt singari oddiy moddalarning issiqlik effektlari nolga teng (4-ilova).
Kimyoviy reaksiyalar issiqlik effektlari asosida kimyoviy bog‘lanish energiyasi va, aksincha, kimyoviy bog‘lanish energiyasi asosida kimyoviy reaksiyaning issiqlik effekti hisoblanishi mumkin. Bog‘lanish energiyasi, atomlarning qanday molekula tarkibida bo’lishidan qat’iy nazar, doimiy bo‘ladi. Birikmadagi barcha bog‘lanish energiyalari yig‘indisi molekulaning ayrim qismlaridagi bog‘lanish energiyalari yig’indisiga teng. Moddalarning kimyoviy bog’lanish energiyasi asosida hisoblangan hosil bo‘lish issiqliklari standart sharoitda berilgan moddalarning hosil bo‘lish issiqligiga qiymat jihatidan teng bo‘ladi.
5.1. SO₂+O₂SO₃, H=192 kJ/mol sistemada 5 l oltingugurt (V) oksidning yonishidan qancha issiqlik ajralib chiqadi?
Yechish: Reaksiya tenglamasini tuzsak:
2SO₂+O₂2SO₃
bo‘ladi. 2 mol SO₂ yonishidan 2 mol SO₃ hosil bo‘ladi va masalaning sharti bo‘yicha 1 mol SO₂ yonishida 192 kJ issiqlik ajralib chiqqanligidan foydalanib, reaksiya tenglamasi asosida quyidagi proporsiyani tuzamiz:
, x=42,857 kJ.
Demak, reaksiya natijasida 42,857 kJ issiqlik ajralib chiqar ekan.
5.2. CO+O₂CO₂, H=-564 kJ sistemada 11,2 l uglerod () oksidning yonishidan qancha issiqlik ajralib chiqadi? (Javob: 282 kJ).
5.3. N₂+O₂NO, H=+180 kJ sistemada 5,6 l azot () hosil bo’lishi uchun qancha issiqlik talab etiladi? (Javob: 45 kJ).
5.4. H₂+O₂H₂O, H=-483,6 kJ sistemada 9 g suv hosil bo’lishida qancha issiqlik chiqadi? (Javob: 241,8 kJ).
5.5. Mg+O₂MgO+1220 kJ sistemada 4 g magniy oksid hosil bo‘lishida qancha issiqlik chiqadi? (Javob: 122 kJ).
5.6. 8,4 g temir bilan oltingugurt ta’sirlashib, temir (II) sulfid hosil bo‘lganida 14,3 kJ issiqlik ajralib chiqqan bo‘lsa, shu reaksiyaning issiqlik effekti qancha bo’ladi?
Yechish: Reaksiya tenglamasini tuzsak: Fe+SFeS hosil bo‘ladi. Tenglama asosida proporsiya tuzsak:
kJ/mol.
5.7. 8,1 g rux oksidi hosil bo‘lganda 34,8 kJ issiqlik ajralgan bo‘lsa, reaksiyaning issiqlik effekti qancha bo‘ladi?
(Javob: 348 kJ/mol).
5.8. 9 g alyuminiy kislorodda yondirilganda 273,5 kJ issiqlik ajralib chiqqan bo’lsa, reaksiyaning issiqlik effekti qancha bo‘ladi? (Javob: 820,5 kJ/mol).
5.9. 15,2 g magniy oksidi hosil bo‘lganda 305 kJ issiqlik ajralgan. Reaksiyaning issiqlik effekti qancha bo‘ladi?
(Javob: 802,63 kJ/mol).
5.10. Ohaktoshning parchalanish reaksiyasining termokimyoviy tenglamasi: CaCO₃CaO+CO₂178 kJ bo’lsa, 2,24 m³ karbonat angidrid olish uchun qancha issiqlik sarflanadi?