O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

ко ‘p ch iligi  Q adim gi  podsh olik  (er.  avv.  XVII-XVI  asrlar)  m alnlari 
nusxasidir.
P o d sh o  Anitta y ozu vi
A n itta   y o z u v i   y a n g i  x e tt  n u s x a s i d a   b i z g a   y e t i b   k e lg a n .  U n i n g  
asli  er.  avv  X IX   asrga  t o ' g ' r i   keladi.  Bu  d a v rd a   X ett  davlati  poytaxti 
Q u s s a r   edi.  A nitta  o 'z i   ish g 'o l  qilgan  N e s a   shahri  t o 'g 'r i s i d a   hikoya 
qiladi.  B o s h q a y o z u v d a  A nitta P itxanning o 'g ' l i ,  Q u s s a r shahri  podshosi 
s h u n d a y   deydi:  “ [u(Pitxan)  [sam oviy]  y ash in   xudosi  (Tarxuituga 
y o q im li)  v a   u  sa m o v iy   y ash in   xud o sig a  y o q im li  N e s a   shahri  podshosi 
Q u s s a r shahri  p o d s h o s i[g a ]...
Q u s s a r  shahri  po d sh o si  shahardan  pastga  o 'z i n i n g   barcha  q o 's h in i 
bilan  tushdi  va  N e s a   shahrini  tunda  q am al  bilan  oldi.  N e s a   shahri 
p o dshosini  u  asir  oldi,  N e s a   shahrisi  a h o ld a n   h ech  kim ga  y o m o n lik  
qilm adi.  U  ularning  ( o 'z )   onalari  va  otalari  qildi  (ular  bilan  o ' z   ota- 
onasi  kabi  m u o m a la   qildi).
Va  otam   Pitxandan  keyin  o 's h a   yil  m e n   j a n g   qildim .  Qaysi  bir 
m a m la k a tla r  q u y o sh   m a ’budasi  to m o n id an   (k o 'ta rilm a s in ,  m en  ularni 
y e n g d im . B u so 'z l a r  v a y o z u v  bilan ja d v a ln i m en s h a h a r d a r v o z a la r im g a
80

---

(jo y la sh tird im ].  K elajak d a  [hech  kim  (ularni)  b uzm avdi.  Kim  ularni 
buzsa,  o ‘sha  u ning  (p o d sh o n in g )  d u sh m a n i  b o ‘ladi.  Keyin  ikkinchi 
marta  Piyusti,  Xatti  shahri  podshosi  keldi].  U  olib  kelgan y o ‘ldoshlarini 
ham y o ‘q qildim.  Butun m am lak atn i Salpuvi shahri (d an )d e n g iz larg a c h a  
(?)  m en  y a n ch fd im ).
Ilgari  U xna,  Salpuvi  shahri  podshosi  “ ularning  xudosini  N e sa  
shahridan  Salpuvi  shah rig a  olib  keldi.  Va  keyin  m en  Anitta  buyuk 
podsho,  “u la rn in g   xudosini  Salpuvi  shahridan  qaytadan  N e s a   shahriga 
k o 'c h ird im .  Va  [x]  U ssiyani,  Salpuvi  shahri  podshosini  N esa  shahriga 
tirik  olib  keldim .  Xattusi  shahriga  Pi(yuti)  [yovuzlik]  qildi.  Men 
uni  qoldirdim .  Keyin  Xattusi  shahrida  ocharchilik  boshlanganda  va 
“ularning  x u d o s i”  (bu  shaharni)  m a ’bud  Xalm as-[uitte]  ga  berganda 
men  uni  tunda qam al  bilan  oldim.  Va o ‘rniga m e n . . .   Kim  m endan  keyin 
p odsho  b o ‘lsa,  a g ar  u  y a n a   X attusi  sliahrini  qayta  tiklasa,  uni  sam oviy 
yashin  m a ’b u d a s i...
S alativare  shahriga  y u z im n i  o ^ i r d i m .
Salativare  shahriga  y u zlan d im .
U n in g   q o ‘shini  (sh a h a rd a n )  chiqdi,  va  uni  N e s a   sh a h rig a ...
Va  N esa  shahrida  m en  (tu rar  jo y l a r )   qurd im .  Shahardan  keyin 
(shahardan  tash q arid a?) m en  sa m o v iy  yashin  m a ’budasiga  uy va “ uning 
xudosi” ga  uy  qurdim.
M en  X alm asu ittig a  uy,  y ash in   m a ’budasiga  uy,  kohin  jo y i  va 
“ularning  m a ’b u d a s i”ga  uy  qurd im .  M en  yu rish d an   olib  kelgan  o ‘sha 
boy I iklarni  (u  yerga)  unga  jo y la s h tird im .  Men  m ab u d alarg a  qurbon- 
lik  m aro sim larin i  bajarib,  ibodat  bilan  m u ro ja a t  qildim   va  m en 
|d u sh m a n in la rim n i]  la’natladim .  0 ‘sha  kuniyoq  2  slier,  70  c h o ‘chqa,  1 
to ‘n g ‘ iz,  120  ayiq  yoki  q o p lo n la r  yo k i  b o ‘rilarni  yoki  t o g ‘  echkilarini 
Nesaga,  sh a h rim g a   keltirdim .  K eyingi  yil  m en  [  Salativare  shahriga] 
yurish  qildim .  O dam   Salativare  sh ahri(dan)  o ' z   fuqarolari  bilan 
ko'tarildi.  U  [shahardan  o d am   bilan  k e ld i...] .  U  o ‘z  m am lak ati  va 
sliahrini  qoldirdi  va  Xulu  o q im ig a   [u  o ‘tdi],  N e s a   s h a h ri...  0 ‘zining 
(turar)  jo y la rin i  u  y o q ib   y u b o rd i.  Va  ularni  sh ah ar  ichidan  (aholini 
u... 1400  askarlar  va  (40)  j a n g   arav a  (otlar  uprisuskasi),  ku m u sh   va 
shahar (  u n d a n ) qutuldi  va  u  ketdi.
Va  m en  sh ah arg a  k e ld im ...
81

---

Va Purusxandan shahridan  o d a m ...  qanday buyirilgan  b o ‘lsa  u menga 
tem irtaxt va  te m ira s o  keltirdi.  Men Nesa shahriga qaytib [bordim], shunda 
Purusxanda shahridan  odamni  men  (orqaga) o ‘zim  bilan  olib ketdim” .