O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

N a sliy g e m o litik anem iyalarda qon manzarasi.
E ritrotsitlam ing 
k e sk in re g e n e ra tsiy a si b e lg ila ri k u z a tila d i: y u q ori re tik u lo tsito z , 
polixromatofiliya, yakka yagona eritrotsitlaming yadroli shakllari (qizil

---

k o ‘m ik d a y a d ro v iy s h a k lla r n o e ffe k tiv e ritro p o e z n a tija s id a
parchalanadi). Q on surtm aiarida d eg en erativ -o 'zg arg an eritro tsitla r 
(m e m b ra n o p a tiy a la rd a m ik ro s fe ro ts itla r, o ‘ro q sim o n h u ja y ra li 
anem iyada o 'ro q sim o n eritro tsitlar, ta la sse m iy a lard a n isho nsim on
eritrotsitlar) uchraydi.
E r i t r o t s i t l a r y a r a tiiis h i b u z ilis h i n a tija s id a r iv o jla n a d ig a n
anem iyalar. Bu anemiyalarga tanqislik, gipoaplastik va m etaplastik 
anemiyalar kiradi. D efitsit anemiyalarga esa temir, vitam in p |2 (folat 
kislota) tanqisligi anemiyalari kiradi.
Tem ir ta n q is lig i a n e m iy a si:
a n e m iy a n in g bu tu ri h am m a
k a m q o n lik la rn in g 8 0 -9 5 % ni ta s h k il e ta d i. U aso san b o la la rd a , 
o'sm irlard a va ayollarda uchraydi. T em ir m anbai asosan oziq-ovqat 
mahsulotlari (go‘sht, baliq, jigar, dukkakli o ‘simliklar, guruch, tuxum, 
m ay iz, o l x o 'r i ) v a y e m irilg a n e r itr o ts id v a b o sh q a h u ja y r a la r
hisoblanadi. Sog‘Iom odam organizmida taxm inan 4 -5 g temir mavjud. 
Temiming qon plazmasidagi konsentratsiyasi 1 mg/1 ni tashkil etadi, 
uning sirkulatsiya qiluvchi qondagi um um iy m iqdori 3 m g atrofida 
(Faynshteyn F.E., Kozinets G.I., Baxramov S.M., Xoxlova P.M., 1987). 
Temiming surilish jo yi o ‘n ikki barm oq ichak va ingichka ichakning 
boshlang‘ich qismidir.
Temir tanqisligi kamqonligi sabablari: 1) surunkali qon yo‘qotishlar 
(gem orroidal, bachadondan qon ketishi, o ‘sm alardan qon ketish va 
boshqalar; 2) o v q atda tem im in g (a lim e n ta r) y etish m o v c h ilig i; 3) 
tem irning k o ‘p y o ‘qotilishi yoki sa rfla n ish i (o ‘sish, h o m ilad orlik, 
laktatsiya; 4) m e’da-ichak traktida tem ir so‘rilishining buzilishi (m e’da 
rezeksiyasi, axlorgidriya, enteritlar); 5) gem oglobin tarkibiga tem ir 
kiritilishining buzilishi (ferm entlarning nasliy tanqisligi, qo ‘rg ‘oshin 
bilan zah arlan ish va b.). Tem ir tanqisligi kam qonligi patogenezida 
q u y id ag i 
o m illa r 
a h a m iy a tg a
eg a: 
1) 
e r itr o b la s tla r
gemoglobinizatsiyasining yetishmovchiligi; 2) eritrotsitlar yetilishining 
kechikishi; 3) noeffektiv eritropoezning kuchayishi (20% dan ko‘proq). 
Q on y a ra tiiis h i b o ‘y ic h a n o rm o b la s tik tu rd a k e c h ad i. A n em iy a 
giporegenerator xarakterga ega. Qon m anzarasi: gem oglobin keskin 
kam aygan, rang k o ‘rsatkichi past (0 ,6 -0 ,4 ), eritro tsitlar gipoxrom , 
retikulotsitlar soni biroz ko‘paygan yoki m e’yordan past. Anizotsitoz, 
p o y k ilo ts ito z , m ik ro ts ito z , s id e ro p e n iy a (F e 100 mkg/1 g a c h a ) 
kuzatiladi.
Gem tarkibiga temir kirishining buzilishi natijasida yuzaga kelgan 
tem irref-ra k ter yoki sideroaxrestik anem iyalar alohida o ‘rin tutadi.

---

K o ‘pincha, bu X -x ro m aso m a bilan ulangan b o ‘lib, nasldan-naslga 
o ‘tadi va gem sintezida qatnashuvchi fermentlar faoUigining pasayishi, 
q o n za rd o b id a te m ir m iq d o rin in g o sh ish i, u n in g ich k i a ’zo lard a 
to ‘planishi (gem osideroz) bilan xarakterlanadi.
Temir tanqisligi kamqonligi bolalarda ko‘pincha bir yoshga to ‘lish 
davrida kuzatiladi va alim entar hisoblanadi, ya’ni to ‘liq ovqat yemaslik 
va bir xil ovqatlar iste ’mol qilish bilan bog'liqdir. К о ‘pine ha tem ir 
tanqisligi kamqonligi chala tug‘ilgan bolalarda kuzatiladi. M e’yoridagi 
hom iladorlikning oxirgi 3 oyida tem ir zaxira holida to ‘planadi. Chala 
tu g ‘ilish bola organizm idagi tem ir zaxirasining 2 m arta qisqarishiga 
olib keladi. Shuning uchun chala tug‘ilgan bolalar 5 -6 oylik bo'lganda 
o n ad an o lg an te m ir z a x ira si jid d iy kam ayadi va tem ir tanq islig i 
k am qonligi rivojlanadi. O qsilning kam m iqdorda is te ’mol qilinishi 
g em oglobinning oqsil qism in in g hosil b o 'lish in i buzadi. B olalarda 
g e m o g lo b in sin te z id a B 6 B j2 (fo la t k islo ta) v ita m in la ri salm oqli 
aham iyatg a ega. Tem ir tan q islig i kam qonligining o g ‘ir shakllarida 
gem oglobin m iqdori 35,0 g/l gacha, eritrotsitlar soni l,4 10l2/l gacha 
pasayadi. Bola jism oniy rivojlanishdan orqada qoladi.