O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet184/219
Sana28.05.2022
Hajmi11,17 Mb.
#612706
1   ...   180   181   182   183   184   185   186   187   ...   219
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

P a to lo g ik ku chaygan q o 'zg 'a lu v c h a n lik g en erato rlari (PKQG).
Bitta giperfaol neyron MAT faoliyatining buzilishini chaqira olmaydi. 
B unday sam ara y e ta rli darajada kuch li, MAT boshqa q ism larinin g


regulatsiya va tormozlanish nazorati mexanizmini yengish qobiliyatiga 
e g a b o ‘lg an , u larn in g p a to lo g ik re a k s iy a s in i c h a q iru v c h i k ucb li 
impulslar oqimi ta’sirida hosil bo‘ladi. Bunday kuchli inpulslar oqimi 
giperfaol neyronlar agregati tom onidan hosil qilinadi va u patologik 
kuchaygan qo‘zg‘aluvchanlik generatori (PKQG) sifatida ifodalanadi 
(Krijanovskiy G. N. 1991).
PKQG tom onidan hosil qilinuvchi im pulslar intensivligi va oqim 
xarakteri unga yetib keladigan signalga m uvofiq boMmaydi. PKQG 
tuzilishi va funksiyasi shakllanish xususiyatlari bilan aniqlanadi. PKQG 
neyronlari bir-birini faollashtirishi tufayli PK QG , ayniqsa o ‘zining 
rivojlanish cho‘qqisida, avtonom ishlash va tashqi doimiy stimulatsiyaga 
bog‘liq bo‘lmagan holda o ‘z faolligini saqlash qobiliyatiga ega. PKQG 
asab tizim i buzilishlarida yuzaga kelib, patologik jarayo nlar va asab 
buzilishlarining yangi, endogen mexanizmi bo‘lib qoladi. PKQG u yoki 
bu shaklda amaliy tomondan MAT ham m a qism larida yuzaga kelishi 
mumkin. PKQG shakllanishi MAT neyroniararo munosabatlar darajasida 
rivojlanadigan nusxali patologik jarayondir. PK Q G ning odatiy misoli 
sifatida bosh miya qobig‘idagi epileptik o ‘choq xizmat qilishi mumkin, 
uni ekperimentda hayvon miya po‘stlog‘i (odatda sensom otor soha)ga 
h a r x il k o n v u lsa n tla r (ta lv a s a c h a q iru v c h i), m a sa la n p e n its illin
applikatsiya qilish y o ‘li bilan chaqirish mumkin.
Patologik jarayonlarning endogen m exanizm i sifatida PKQGning 
aso siy p atogenetik ah am iy ati shundan ib o ra tk i, u M A Tning qaysi 
qism ida hosil b o ‘lgan b o ‘lsa, o ‘sha qism ini giperfaollaydi. Natijada 
bu q ism p a to lo g ik d e te rm in a n ta a h a m iy a tig a e g a b o ‘lib qo lad i. 
Patologik determinanta MAT faoliyatining neyropatologik sindrom lar 
ko‘rinishidagi tegishli buzilishlari negizida yotuvchi patologik tizimni 
shakllantirishi tufayli, PKQG hosil bo‘lishi buzilishlarning neyroniararo 
m unosabat darajasida am alga oshiruvchi in itsial m exanizm i b o ‘lib 
hisoblanadi.
MAT harakat va emotsional reaksiyalar, oliy asab faoliyati, xulq va 
f e ’l-a tv o r g a a lo q a d o r q ism la rid a PK Q G h o sil b o ‘lis h i, te g is h li 
neyropatologik sindrom lar rivo jlan ish in i chaq iradi. E ksperim entda 
og4riq sezgisi tizimida PKQG chaqirilishi har xil og‘riq sindromlarining 
hosil bo ‘lishiga olib keladi: orqa m iya bilan bog‘liq o g ‘riq sindromi 
(orqa miya dorsal shoxlarida PKQG), trigeminal nevralgiya (uch shoxli 
nerv kaudal y a d ro sid a PK Q G ), tala m ik o g ‘riq sin d ro m i (talam u s 
yadrosida PKQG), fantom og‘riq nusxasi (orqa m iya dorsal shoxlarida 
oyoq olib tashlangan yoki sezgisi y o ‘qo!gan tomonida PKQG).


PKQG ning ko'rsatilgan sindromlar paydo bo‘lishi va patogenezida 
m uhim aham iyati uni qandaydir endogen sabab tufayli spontan (o‘z- 
o ‘z id a n ) to ‘x ta s h in in g y o k i fa o llig in in g fa rm a k o lo g ik v o sita la r 
y o rd a m id a (m a s a la n , te g is h li a n tik o n v u ls a n tla r) p a s a y tirilis h i 
n e y ro p ato lo g ik sin d ro m la r k lin ik b e lg ila rin in g y o ‘q o lish ig a yoki 
susayishiga olib keladi. Xuddi shunday natijaga PKQG rivojlanishining 
boshlang‘ich davrlarida shu sohaning jarrohlik y o ‘l bilan yo ‘qotilishi 
(koagulatsiya orqali) yordam ida ham erishiladi.
PKQG ning vegetativ asab tizimi (VAT) m a’lum qismlarida paydo 
bo ‘lishi tegishli vegetativ bu zilishlam ing rivojlanishiga olib keladi. 
Ju m lad an , uning lim b ik tiz im tu zilm a la rid a va g ip o talam u s orqa 
qism ida hosil qilinishi k o ‘z ichidagi bosim, yurak ritrai, tomir distoniyasi 
va b. ga olib keladi. VAT da PKQG paydo b o ‘lishi ichki a ’zolar (o‘t 
p u fa g i, o s h q o z o n -ic h a k tra k ti, b a c h ad o n n a y c h a la ri, b ach ad o n , 
bronxlar va b.) regulatsiyasining ayrim buzilishlari, ovqat hazm qilish 
tiz im i se k re tsiy a si b u z ilis h la ri, m e ’da va o ‘n ik ki barm oq ichak 
yaralarining ayrim shakllarining, bronxial astma va b. bilan ham bog‘liq. 
G ipo talam u s, m iya ney ro en d o k rin tizim i v a VAT en d okrin bezlar 
f a o liy a tig a a lo q a d o r q is m la rid a PK Q G h o s il q ilin is h i en d o k rin
buzilishlarga sabab b o ‘ladi.
Shunday qilib, asab tizim i faoliyati va asab regulatsiyasining turli 
tom onlariga aloqador b o ‘lgan k o ‘pgina asab buzilishlari generatorli 
tabiatga ega. A garda PK QG MAT ning m e’yorda boshqa tuzilm alar 
f a o liy a tin i to rm o z lo v c h i q is m la rid a y o k i u n in g to rm o z lo v c h i 
tuzilm alarin i faollash tiruvch i qism larida paydo b o ‘lsa, hatto tushib 
q o lis h sin d ro m la ri h am b o ‘lis h i m um kin. T a lv a sa la r, o g ‘riq la r, 
em otsional effektlar va boshqa sim ptom lar xuruji birdaniga yoki sust 
r iv o jla n is h i, a s ta - s e k in lik b ila n y o k i tez k u c h a y is h i, sh id d a tli, 
paroksizmal, tonik yoki klonik ko‘rinishda bo‘lishi, uzliksiz yoki vaqti- 
vaqti bilan, tez-tez va siyrak, kuchli yoki sust, qisqa m uddatli yoki 
davomli bo‘lishi mumkin. PKQG ning bu va boshqa xususiyatlari uning 
faolligi tabiatiga bog‘liq.
PK QG ekzogen va endogen om illar ta’sirida hosil b o ‘lishi, y a’ni 
polietiologik tabiatli bo‘lishi mumkin. Neyronlar birlamchi giperfaolligi 
y o k i u larn in g to rm o z la n ish in i b irlam ch i b u z ilish id a n boshlanishi 
m u m k in . N e y ro n la rn in g b irla m c h i g ip e rfa o llig id a to rm o z ia n ish
m exanizm lari saqlanadi, am m o funksional nuqtai nazaridan yetarli 
b o 'lm a y d i. B u h o la td a to rm o z la n is h n in g ik k ila m c h i n isb iy
yetishm ovchiligi b o ‘ladi va u PKQG rivojlangan sayin oshib boradi.


Birlamchi yetishm ovchiligida neyronlar q o ‘zg ‘alishi va giperfaolligi 
sodir bo'ladi.

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   180   181   182   183   184   185   186   187   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish