O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

Mavzuni og (zaki muhokama qilish. Amaliy ishlarni mustaqil
bajarish va amaliy ko‘nikmalarni o'zlashtirish
Quyidagi ishlar bajariladi:
I ) baqada d a v rli n a fa sn i ta jrib a d a ch aqirish; 2) kalannishda
tajribaviy davrli nafas.
Am aliy ko'nikmalar:
1) 
har x il hayvonlar (baqa, kalamush va b.)da nafasni sanash; 2)
n a zo ra td a g i ha yvo n la rd a h a r x il ta 'sirlarda kim ografga n a fa sn i
yozishni bilish.
Tajriba (eksperiment) bayonnomasi va xulosalarni yozish
Talaba mustaqil ravishda baqada davriy nafas, kalamushda asfiksiya 
rivojlanishini kuzatish asosida bayonnoma tuzadi. Bayonnomada nafas 
yetishmovchiligi rivojlanish belgilarining birin-ketinligi qayd qilinadi. 
P ato logik ja ra y o n riv o jla n ish id a kom p en sator va aslida patologik 
o ‘zgarishlarga baho beriladi, ulaming rivojlanish mexanizmi to‘g‘risida 
xulosa qilinadi.
Vaziyatli masalalarni yechish
1-masala.
Tajribada itlami tashqi muhit yuqori harorati va kislorod 
yetishmovchiligida saqlab, ularda nafas buzilishlari chaqirilgan. Itlarda 
ta jrib a n in g a y rim b o s q ic h la rid a q is q a m u d d atli n afas t o ‘x tash
davrlaridan keyin nafasning asta-sekinlik bilan chuqurlashishi va nafas 
harakatlarining kuchayishi bilan kechadigan notekis nafas rivojlangan. 
N afas ch u q urligi va soni m a ’lum darajaga yetgandan keyin nafas 
harakatlari asta-sekin kamaya boshlagan ham da nafas to ‘xtagan.
Tajribada tashqi nafas buzilishining qaysi shakli olingan?
2-masala.
Itlarda o‘pka to‘qimasiga 3 m l qaynoq steril suv yuborish 
orqali o ‘pka o ‘tkir yallig‘lanishi chaqirilgan. Tajribadagi hayvonlarda

---

alteratsiyalovchi agent yuborilishining 3-kunida tashqi nafas effektivligi 
tekshirilgan. A rterial qonning kislorodga to ‘yin ishining kam ayishi, 
qonda C 0 2 miqdori o ‘zgarm aganligi aniqiangan. Tajribadagi itlarda 
gazlar alm ashinuvining buzilishi gipoksem iya bilan nam oyon bo‘lib, 
giperkapniya rivojlanm asligi holatini qanday tushuntirish mumkin?
3-masala.
Bemor A., 43 yoshda, o ‘tga chidamli g ‘isht presslovchisi 
b o i i b ishlaydi, ish staji 20 yil. Shikoyatlari: jism o n iy zo ‘riqishda 
hansirash paydo bo‘lishi, ishni bajara olmasligi. Tekshirganda terining 
oqimtirligi e ’tibom i o ‘ziga jalb qiladi. K o‘krak qafasi to ‘g ‘ri shaklda, 
ikki tomoni ham nafasda faol ishtirok qiladi. 0 ‘pka q irg ‘oqlarining 
harakati cheklangan. Nafas qattiq, tarqalgan, quruq xirillashlar eshitiladi. 
R en tg en o g rafiy ad a o ‘p ka rasm i k a ta k c h a li p n ev m osk lero z tip id a
o ‘zgargan. Tashqi nafas effektivligi o‘rtacha kamaygan, arterial qonning 
kislorodga to‘yinishi 74% ni tashkil qiladi.
1. Bu m isolda tashqi nafas tizim i qaysi zvenosi funksiyasining 
buzilishi nafas yetishm ovchiligiga olib kelgan?
2. Bemorda hansirashning faqat jism oniy zo ‘riqishda rivojlanishini 
qanday tushuntirish mumkin?
4-masala.
Bemor K., 8 yoshda, sababsiz paydo b o ‘ladigan nafas 
qisilishi xurujlarining tezlashganidan shikoyat qiladi. Xuruj vaqtida 
nafas olish qiyin lash ad i, y o ‘tal paydo b o ‘ladi, sh ilim sh iq li tuprik 
a jra la d i. N afas c h iq a ra y o tg a n d a s h o v u lla g a n x r ip la r e s h itila d i. 
Anamnezida 5 yoshidan bronxial astma aniqiangan.
1. Hansirashning qaysi tipi bu patologiyaga xos?
2. Bu m isolda nafas qisish xuruji v aqtida o ‘pka ventilatsiyasi 
buzilishining qaysi tipi mavjud?
5-masala.
Bemor V., 56 yoshda, qandli diabet bilan kasallanganiga 
20 yil b o ‘lgan. S h ifoxo n aga p rek om ato z h o latid a : bosh o g ‘rish i, 
q u v v atsizlik , k o ‘n gil ayn ish i, lanjlik , k esk in h a n sira sh bilan olib 
kelingan. Qo‘llanilgan chora-tadbirlarga qaramasdan bemoming ahvoli 
o g ‘irlashgan. D iabetik kom a rivojlangan. Bem or hushini y o ‘qotgan. 
Puls tezlashgan, sust, arterial qon bosimi pasaygan.
Bemoming kom atoz holatida hansirash saqlanadim i?
6-masala.
Bemor B., 56 yoshda, nevrologik bo‘limga miya insulti 
bilan kelib tushgan. Qabul qilinganda ahvoli o g ‘ir b o ‘lgan. C heyn- 
Stoks tipida davrli nafas kuzatiladi. Statsionarda b o ‘lishining ikkinchi 
kunida Cheyn-Stoks davrli nafasi, Biot davrli nafasiga almashgan.
1. 
Biot davrli nafasi hosil bo‘lishini yaxshi belgi deb hisoblash 
m umkinmi?

---

2. Davrli nafas patogenezida qaysi omil asosiy ahamiyatga ega?
7-m asala.
D ifteriy a bilan kasaliangan bolada bo ‘g ‘iz shishishi 
rivojlangan.
1. Bu misolda nafas yetishmovchiligining qaysi tori rivojlanadi va 
nim a uchun?
2. Bolada nafasning qaysi tipi uchraydi?
3. Paydo bo‘lgan dispnoe mexanizmini tushuntiring.