O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

4-masala.
1. Yuqori asab-mushak qo‘zg‘aluvchanlik holati tetaniya deb nomlanuvchi 
tonik talvasalar shaklida namoyon boiadi. U qonda alkaloz negizida ionlanuvchi 
kalsiy konsentratsiyasining kamayishi natijasida rivojlanadi.
2. Raxitda kalsiy va fosfor almashinuvi buzilishi yuzaga keladi. Qonda 
noorganik fosfor miqdori ko‘payishi ionlangan kalsiy miqdorining kamayishiga

---

olib keladi. Raxit bilan kasallangan bolalarda hayotining birinchi 6-18 oylarida 
raxitogen tetaniya yoki spasmofiliya rivojlanadi. Bunday bemorlarda bahor 
oylarida qonda vitamin D faol metaboliti ko‘payishiga olib keluvchi ultrabinafsha 
nurlanishda qondan suyakka kalsiy mobilizatsiyasi kuchayadi. Qonda kalsiy 
miqdorining kamayishi tetanik talvasalanish xurujiga olib kelgaa.
3. 
Talvasalar hosil bo'lishini qo‘zg‘atuvchi omil o‘pka giperventilatsiya (tez 
yuzaki nafas, yig‘lash) hisoblanadi, u kislota-asos muvozanatining alkaloz 
tomonga siljishiga olib keladi.
15-mashg‘ulot
1-masala.
1. 
Bu holda qonda p C 0 3 ko‘tarilishi birlam chi, BB, SB, BE -
ko‘rsatkichlarining o ‘zgarishi ikkilamchi hisoblanadi va metabolik 
kompensatsiyaning rivojlanishdan dalolat beradi.
2-masala.
1. Bemorda kompensatsiyalanmagan metabolik alkaloz mavjud.
2. Ishqoming ko‘p iste’mol qilinishi.
3. Ha, alkalozda qonda ionlanuvchi kalsiy miqdori kamayadi, bu tetaniyaning 
rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
3-masala.
1. Kelib tushganda bemorda kompensatsiyalanmagan metabolik atsidoz 
bo‘Igan.
2. Terapiyaning 3-kunida kislota-asos muvozanatining nazorat tekshiruvi 
bemorda bikar-bonat natriyning yuborilishi natijasida kompensatsiyalangan 
metabolik alkaloz rivojlanganligini ko‘rsatdi. Bikarbonat natriyni yuborish 
to‘xtatilishi lozim.
16-mashg‘ulot
1-masala.
Bemorda asosiy almashinuvning kamayishi qalqonsimon bez gipofunksiyasi 
- tireoid gormonlaming kam ishlab chiqarilishi bilan bog‘liq. Patogenezi -
qalqonsimon bez follikulalari hujayralari qon plazmasidan tiroksin, uchodtironin 
va boshqa gormonlami sintezi ash uchun zarur bo‘lgan yodni yetarli singdirmaydi. 
Ularning tanqisligi hujayra mitoxondriyalarida oksidlanish jarayonlarining 
kamayishiga, demak asosiy almashinuvning pasayishiga olib keladi.
2-masala.
Bolada asosiy almashinuv, hujayra energetik almashinuvini kuchaytiruvchi 
tiroksin va boshqa gormonlaming ko‘p ishlab chiqarilishi natijasida kuchaygan. 
Patogenezi: gormonlaming ortiqcha bo‘lishi nafas va fosforlanishning bir-biridan 
ajralishiga, ATF hosil bo‘lishining kamayishiga va ADF va noorganik fosfat 
konsentratsiyasining ko‘payishiga olib keladi. Bu oksidlanish jarayonlari, 
energiya tarqalib ketishi va'&sfrsiy almashinuvni yanada kuchaytiradi. Puls, 
nafasning tezlashishi, tana haroratining ko‘tarilishi va boshqa simptomlar ham 
asosiy almashinuvning yanada ko‘proq oshishiga yordam beradi.

---

3-masala.
Hayvonda ochlikning ikkinchi davri. Bu davrda energetik almashinuv asosan 
yog'laming oksidlanishi bilan tavsiflanadi. Nafas koeffitsiyenti 0,7 ga teng. Asosiy 
almashinuvning pasayishi quyidagilar bilan tushuntiriladi: 1) mitoxondriyalarda 
joylashgan energiya hosil qiiuvchi tizimlar tejamliroq funksiya qilishga o‘tadi; 
mitoxondriyalarning umumiy soni kamayadi, qolgan mitoxondriyalarda 
oksidlanishning fosforilirlanish bilan birga kechishi oshadi; 2) qalqonsimon bez 
va me’da osti bezi pankreatik orolchalari (3 - hujayralarining funksiyasi pasayadi, 
bu asosiy almashinuv pasayishining regulator omillaridan bin hisoblanadi.
4-masala.
1. Bemorda A gipovitaminozi mavjud.
2. Qorong‘ida ko‘rishning buzilishi - gemeralopiya - ko‘zning qorong'ilik 
adaptatsiyasini regulatsiya qiiuvchi, ko‘rish pigmenti rodopsini sintezining 
buzilishi bilan tushuntiriladi. Yuqori nafas yo‘llarining ko‘p uchraydigan 
kasalliklari shilliq qavat baryer funksiyasining zaiflasbishi va organizm 
qarshiligining pasayishi bilan bog‘liq. Teri qurishi va po‘st tashlashi - bu vitamin 
A yetishmovchiligida teri epiteliysi va soch follikulalarining keratinizatsiyasi 
(ya’ni, ortiqcha qotib ketishi) patologiyasi ko‘rinishidir. Terming yiringli 
shikastlanishi baryer funksiyaning pasayishidan, shuningdek immunitetning 
susayishidan (chunki A gipovitaminozida antitanalar sintezi, hujayralar mitotik 
faolligining kamayishi natijasida, pasaygan) dalolat beradi. Eritrotsit va 
gemoglobin miqdorining kamayishi, ehtimol oshqozon-ichak traktida temir 
shimilishi buzilishi biian bogUiq.
3. A gipovitaminozning jigar va o‘t ajratuvchi yo‘llaming uzoq muddatli 
kasalliklarida rivojlanishi yog‘da eruvchi vitaminlar shimilishining buzilishi bilan 
bog‘liq. 0 4 sekretsiyasining yetarli bo‘lmasligi ulaming shimilishini buzadi yoki 
to‘xtatadi.