saqlay olmasligidir. Buyrak yetishmovchiligi (BE) holati ishlayotgan
koptokchalar soni m e’yoriga nisbatan 30% dan kam bo‘lsa yoki filtrlash
te z lig i 50 m l/d a q iq a d a n kam b o ‘lsa , riv o jla n a d i. BE aso siy
ko ‘rsatkichlari buyrak klirensining kam ayishi, oliguriya va anuriya,
azotemiya, qon elektrolitlar tarkibining (K, Na, Ca, P, M g) o ‘zgarishlari,
siydik zichiigining kam ayishidan (gipostenuriya) ib o ra t
0 ‘tkir va surunkali BE farq qilinadi.
O 'tkir
buyrak yetishmovchiligi
( 0 ‘BE) buyrakni birdaniga azot ajratish funksiyasining,
suv-elektrolit
balansi va k islo ta-aso s holatining buzilishi bilan nam oyon bo ‘ladi.
Fazali kechishi, k o 'p incha to ‘g ‘ri davolanganda to ‘liq qaytishi bilan
xarakterlanadi.
0 ‘BE ning ilk asosiy klinik ko‘rinishi anuriya (diurez 200 ml/kun.
dan kam) hisoblanadi. Bundan tashqari 0 ‘BE ga qonda kreatinin va
siydikchil azoti ko‘payishi bilan kechadigan azotem iya, hayot uchun
x a v fli g ip e rk a lie m iy a (p la z m a d a « К » 6 m m ol/1 dan k o ‘p ),
dekompensatsiyalangan metabolik atsidoz va bemor tana og‘irligining
o sh ish i b ilan n a m o y o n b o ‘la d ig a n g ip e r g id ra ta ts iy a (h u ja y ra
tashqarisida va um umiy), o ‘pka shishishi, anasarkalar xos.
Etiologik omillarga qarab 0 ‘BE 3 shakli farq qilinadi.
1. Prerenal 0 ‘BE buyrakning noadekvat qon bilan ta’minlanishi -
o ‘tk ir g ip o -p e rfu z iy a (b u y rak to m irlari trom bozi va em boliyasi),
gipovolemiya (qon ketish, juda kuchli diariya, qusish, o g ‘ir kuyish)
yoki yurakdan qon haydalishining yetishm ovchiligi (kardiogen shok,
yurak yetishm ovchiligi) natijasida rivojlanadi. Prerenal 0 ‘BE
renal
0 ‘BE ni ilk qaytar bosqichi hisoblanadi.
2. Renal 0 ‘BE buyrak parenximasi shikastlanishida paydo bo‘ladi,
bunga quyidagilar olib keladi: 1) ikki tomonlama kortikal nekroz, uning
patogenezi asosida buyrak gemodinamikasining buzilishi yotadi. O g‘ir
shok, kollapsda g ipovolem iya buyrak v azo k on strik siyasi va uning
m ag‘iz hamda m iya m oddalarida qon oqishining qayta taqsimlanishi
v a a rte rio v e n o z a n a sto m o z la r o rq ali m a g ‘iz q ism id a qon oqishi
shuntlanishiga (b o g iam alar hosil bo‘lishi) olib keladi. Buyrak mag‘iz
qism i qon bilan ta ’m inlanishining jid d iy kam ayishi kuchli kortikal
nekrozga sabab b o ‘ladi; 2) buyrakning e g ri-b u g ri k an alch alarig a
gem oliz, rab d o m io liz
m ah su lo tlari, k ris ta lla r (u ra tla r, oksalatlar,
sulfanilam idlar), og ‘ir m etall birikm alari va organik zaharlar toksik
ta’siri bilan bog‘liq o ‘tkir kanalchalar nekrozi; 3) buyrak to'qim asining
o ‘tkir y a llig ‘Ianishi (apostem atozli nefrit, o ‘tk ir in terstitsial nefrit,
gem orragik isitm alar, leptospiroz, o ‘tk ir glom erulonefrit,
gem olitik
u re m ik sin d ro m , n e k ro tiz irlo v c h i a rte rit); 4 ) b u y rak to ‘q im asi
infiltratsiyasi (o‘sma va leykoz hujayralari bilan).
3.
Postrenal 0 ‘BE siydik yo‘Uari obstruksiyasi (konkrement, qon
laxtasi bilan) yoki ularning tashqaridan qisilishi (o‘sma, retroperitoneal
ftbroz) natijasida paydo bo‘ladi.
0 ‘BE patogenezi to ‘liq aniqiangan em as, bu borada bir necha
nazariyalar iigari surilgan: toksik, allergik, gipoksiya va angiospastik
n a z a riy a la r (M ux in N. A ., T areeva I. E., 1985). O xirgi nazariya
ta r a fd o r la r i p a to lo g ik o ‘z g a ris h la rn i e tio lg ik
o m illa rn i b u y rak
arteriyasiga bevosita yoki reflektor ta’sir qilishi natijasida rivojlanadigan
ishem iya bilan tushuntirishadi.
0 ‘BE 4 ta davrini tafovut qilish mumkin: 1) boshlang‘ich davr -
o lig u riy a , belda o g ‘riq paydo b o ‘lish i, b a ’zan g em oliz n atijasida
siydikda qon bo‘lishi kuzatiladi; umumiy zaharlanish hodisasi va shok
manzarasi (1 -2 kun davom qiladi) xos; 2) ikkinchi (oligoanurik) davr
- jid d iy oligo yoki anuriya, a ’zo v a tizim larni, MAT shikastlanish
belgilari
aniqlanadi; 3) diuretik (yoki poliuretik) davr - diurez tiklanadi
va bu kasallikni 6-14 kunlariga to‘g ‘ri keladi. Bu davrda gipokaliemiya
x a v fli b o ‘lib , u b u y ra k n in g k o n s e n tra s iy a la s h x u su siy a tin in g
yetishmovchiligi bilan namoyon bo‘ladi (2 haftagacha davom qiladi);
4) sog‘ayish davri - odatda 1 yilgacha davom etadi, a ’zo va tizimlar
funksiyasining, jum ladan, eritropoez,
k islo ta-aso s m uvozanati, su v -
ele k tro lit b alansi tik lan ish i, buyrakning toshqol (shlak) ajratuvchi
funksiyasining kom pensatsiyasi, arterial bosim va b. m e’yorlanishi
bilan xarakterlanadi. 0 ‘BE prognostik nuqtai nazaridan xavfli, ammo
adekvat davolash choralarini qoMlanilganda butunlay qaytar jarayon.
Do'stlaringiz bilan baham: 
