О. А. Арипов Хорижий мамлакатларда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг



Download 8,46 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/135
Sana21.11.2022
Hajmi8,46 Mb.
#869372
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   135
Bog'liq
Хорижий мамлакатларда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ривожланиши. Арипов О.А

Наполеон Бонапарт
ш
55


Французлар уРта асрларда тадбиркорлик билан машгул киш ширни 
«entrepreneur»1 деб аташган. Шунинг учун тадбиркорлик тушунчаси фанга 
француз тилидан кириб келган деб хисобланади2 
Уларнинг асосий 
вазифаларидан бири воситачилик булган. Бундай ишлар билан дастлаб 
рухонийлар шугулланишган.
Кейинчалик тадбиркорлик фаолияти оммалашди ва бу атамани инглиз 
иктисодчиси Р.Кантильон Францияда яшаган даврида биринчи булиб фанга 
киритди3. Fap6 мамлакатларида тадбиркорлик инсон кобилиятининг юкори 
даражаси сифатида бахоланиб, жамиятнинг ривожланишида жуда мухим ва 
ижобий ахдмияти борлиги алохида кайд этилади.
Кдоим 
замонлардаёк 
француз 
тадбиркорлиги 
нафакат 
мамлакат 
ичкарисида, балки мамлакатдан ташкарида хам ас то йд ил ривожланди. Масалан, 
«Канаданинг Шахзода Эдуард ороли, Нью-Брансуик, Янги Шотландия, 
Онтарио ва Квебек каби худудлари алгонкинлар, ирокезлар (XVI аср бошлари) 
ва гуронлар (XVIII асрлар) яшаган даврлардаёк «Янги Франция» деб атала 
бошланган. Чунки француз тадбиркорлари ва савдогарлари махаллий камбагал 
кабил ал ар билан (французлар) узларига кераксиз предметлар билан савдо-сотик 
муносабатларини урнатиб, бундай предметлар орасида шиша шарлар, 
шунингдек уй-рузгор анжомлари ва хайвонлар териси учун ишлатиладиган 
металл асбобларни учратиш мумкин булган. Айрим савдогарлар махаллий 
хайвонларни овлашга кизикиб, овланган хайвонлар терисини Европага олиб 
бориб сотишган»4. Шу тарзда француз тадбиркорлигининг ривожланиши 
мамлакатдан ташкаридагн худудларни хам камраб борган.
3.2. Замоиаввй кичик бизнес ва тадбиркорликнинг ривожига таъсир
килган илк шарт-шароитлар
Иккинчи 
жахон 
урушидан 
кейин 
Францияда 
ишлаб 
чикариш 
кувватларини кайта тиклашга устувор даражада эътибор каратилди. Натижада 
ишлаб чик,аришнинг бир жойга тупланиши ва куп тармокди корхоналар 
яратишга йуналтирилганлик кучайиб борди. Мамлакатда ишлаб чикдриш 
корхоналари ракобати тобора авж олди. 
Бу холат утган 
асрнинг 
50-60-йшшарига кадар давом этди.
Францияда кичик бизнес ривожи охирги 20-30 йиллар мобайнида 
сезиларли узгарди. Бу даврда унча катта булмаган ишлаб чикариш корхоналари 
бозорнинг эскирган сегментини узида касб этган булиб, улар арзон ёки эскириб 
колган ускуналарга эга булганлар. Бугун эса вазият сифат жихдтидан ижобий
1 Ф ранц уз"» «entrepreneur» «восигачи» д еган маънини англатади.
" Кдранг: А хм едов Д . К . Ч астное предприним ательство и проблем ы его эфф ективного ф ункционирования в 
усл о виях У збекистана. // Тезисы докладов научно-практической конференции «П роблем ы развития малого и 
частного пред приним ательства в Р еспуб лике У збекистан». - Т .: ТГЭУ , 1996. С. 
6 .; Х адж имуратов А.А. 
П редприним ательство: сущ ность и основны е компоненты. -С П б .: СП бУ ЭФ , 1995. С. 5.
3 Изозс А нглияда «бизнес» ва «тадбиркорлик» тущ унчаларннин г келиб чикиш нга наз&рий ендашув 
тутрнсидаги (
1~боб 1. 1. банддаги) мулохдзаларимизга кдранг.
4 М анба: http://w w w .ereport.ru/articles/w econom y/canada.htm .
56


гомонган узгарган. Замонавий кичик корхоналар, айникса ишлаб чикдриш 
сохасидаги кичик корхоналар юкори технологиялар асосида уз фаолиятларини 
ташкил этганлар. Негаки, аксарият хрлатларда йирик корпорадиялар барчасини 
Узида ишлаб чикдришни хохламай колди. Сабаби харажатлар копланмай колди. 
Натижада 
йирик 
корхоналар 
кичик 
корхоналар 
билан 
х;амкорликда 
иудратчилик асосида ишлай бошладилар. Шу билан бирга, йирик корхоналар 
тижорат асосида хомашё етказиб бериш, технологиялар ни жорий этиш буйича 
кичик 
корхоналарга 
ёрдамлашиб 
борди. 
Сервис 
сохдсидаги 
кичик 
корхоиаларнинг ривожланиши узига хос зркин тарзда амалга ошиб борди. 
Кичик сервис корхоналари куллаб жойларда узларининг хизмат курсатиш 
(масалан, кафелар, дукоичалар ва унлаб лотерея чиптахоналаридан иборат) 
пунктларини 
жорий этиб борди. Шунингдек, шащэдан таищарига чикиш 
йулларида бензин куйиш жойлари билан бирга, дукончалар, емакхоналар 
ташкил этиш оммалашди. Крида буйича х;ар бир шундай унча катта булмаган 
мажмуачалар бир шахсга тегишли1 булиб, уларнинг хужайинлари сифат 
даражасини оширишга йуналтирилган чораларни куллашган.
Аммо, 70-йилларнинг урталарида мамлакатдаги йирик корхоиаларнинг 
сует фаолияти туфайли иктисодий инкироз бошланди. Худци шу даврдан кичик 
бизнес 
корхоналарининг 
иктисодий 
муносабатларга 
кобилиятлилиги 
исботланди2. 80-йилларда давлат томонидан кичик бизнес ва тадбиркорликни 
фаол 
куллаб-кувватлаш 
билан 
бир 
каторда, 
давлат 
бошкарувини 
марказлаштиришга чек куйилди. Аксарият корхоиаларнинг бошкаруввда 
иктисодий эркинлик асосидаги тамойилларга ургу берилдики, бунинг 
натижасида айнан кичик бизнес ва хусусий корхоиаларнинг ривожи авж олди.
Франциянинг давлат сиёсатида янги кичик ва урта корхоналарни 
(КУКни) яратиш ва ривожига жиддий эътибор каратилди. Инновацияларнинг 
кенг кулланилиши мамлакат минтакалари иктисодиётининг ривожланишига ва 
бандликнинг усишига таъсир килди. Электрон бизнеснинг ривожланиши, 
К’УТСларга хизмат килувчи тизимиинг такомиллашуви ва уларнинг иктисодий 
баркарорлигини, колаверса, 
жахрн
бозорларида юкори ракобатбардошли 
Пулишини таъминлаш максадида юритилган давлат сиёсати хусусий 
секторнинг жадал ривожланишига катта йул очиб берди. Бундай сиёсат беш 
йиллик режаларда ва дастурларда уз аксини топиб борди. Хукумат ва 
мамлакатга тегишли булган турли минтакаларнинг узаро келишувлари асосида 
кУКларни куллаб-кувватлаш бир хил улушларда амалга ошириб борилди. 
Ьундай куллаб-кувватлашни молиялаштириш ЕИ фондлари ва хусусий 
капиталлар х^собига амалга оширилди. Шу билан бирга, Молия, иктисодиёт ва 
саноат вазирлиги (МИСВ) томонидан кичик бизнес ва тадбиркорлик 
корхоналарининг фаолиятида юзага келган муаммолар урганиб борилди ва 
уларнинг ечимини уйгун тарзда х,ал этиш чоралари кулланилиб борилди.
Бу каби чора-тадбирлар натижада 1995 йилнинг бошида Франция 
саноатида банд булганларнинг 53,2 фоизи КУКлар х,исобига тугри келди.
1 ht1pH://ww\v.(jpenbusiness.ni/html_euro/fr8n c e _ o p e n ll.h tra // М асляева М. М алы й би зяес по-французки.
1 "I, Industrie l'rancaise' IN SE E 1|9C -1997.TEF 1996/97. p. 134.
57


Айнан КУКлар йирик корхоналар максулотларининг кушилган киймати 
улушида 41,7 фоизни1 ташкил этди.
Хулоса шуки, давлат томонидан тугри юритилган сиёсат туфайли 
КУКларни 
куллаб-кувватлаш 
буйича 
му в аф ф акиятли 
модернизация 
жараёнлари амалга оширилди. Иктисодиётдаги тизимли узгаргаыларда 
махаллий х;окимликлар мухим роль уйнади. Бошкарув органлари томонидан 
ривожланиш стратегияси ишлаб чикилиб инвесторлар ва хдмкорларнинг 
кизикишларини мамлакат иктисодиётига жалб этиб бордилар.

Download 8,46 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   135




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish