O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi


Taraqqiyot fondlarining tasniflanishi



Download 5,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet137/173
Sana31.01.2023
Hajmi5,76 Mb.
#905937
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   173
Bog'liq
O zbekiston respublikasi

Taraqqiyot fondlarining tasniflanishi
102
 
 
Tasniflash guruhi 
Taraqqiyot fondlarining turlari 
Fond mablag‘larini 
shakllantirish 
tartibi va manbasi 
bo‘yicha 

tabiiy resurslar eksportidan kelib tushadigan 
daromadlar hisobidan shakllantiriladigan fondlar 

xomashyo bo‘lmagan tovarlar eksporti hisobidan 
to‘lov balansining ijobiy saldosi va byudjet profitsiti 
bo‘yicha shakllantiriladigan fondlar 

boshqa manbalar hisobidan shakllantiriladigan 
fondlar 
Jamg‘ariladigan 
aktivlar 
turi 
bo‘yicha (aktivlar 
tarkibi bo‘yicha) 

pul mablag‘lari (milliy va xorijiy valyutada) 

keng spektrdagi moliyaviy instrumentlar 

qimmatbaho metallar (oltin) 

boshqa aktivlar 
Fondni 
boyitish 
(to‘ldirish, 
qo‘shish) tamoyili 
bo‘yicha 

tabiiy resurs narxiga qaram bo‘lgan holda 
ko‘paytirish: 
-
narx o‘zgarishi bo‘yicha 
-
fond hajmi bo‘yicha 

tabiiy resurs narxiga qaram bo‘lmagan holda 
ko‘paytirish 
Fond 
aktivlarini 
ishlatish 
va 
joylashtirish 
yo‘nalishi bo‘yicha 

tashqi qarzni qoplash (reja bo‘yicha va rejadan 
tashqari) 

ichki narxlarni subsidiyalash 

aholi to‘lovlarini amalga oshirish 

investitsion loyihalarni moliyalashtirish 

resurs konlarini topish va qazishni moliyalashtirish 
Investitsiya 
strategiyalaridan 
foydalanish 
bo‘yicha 

rivojlanish strategiyalari 

aktivlik 

konservativlik 

agressivlik 

aralash 
Fond 
aktivlari 
rentabelligiga ko‘ra 

yuqori rentabelli fondlar 

o‘rtacha darajadagi rentabellik 

past rentabelli fondlar 
102
Муаллиф томонидан тузилди. 


256 
Mablag‘larni 
sarflash yo‘nalishi 
bo‘yicha 

milliy bozorga yo‘naltirilgan 

xalqaro bozorga yo‘naltirilgan 

aralash model 
Fond mabag‘larini 
boshqarish shakli 
bo‘yicha 

davlat organlari 

xususiy boshqaruv kompaniyalari 
Tashkiliy-huquqiy 
shakli bo‘yicha 

mustaqil yuridik shaxs sifatida tashkil etilgan fondlar: 
-
qonun yoki normativ aktlar asosida tashkil etilgan 
-
umumiy korporativ qonunchilik me’yorlar asosida 

mustaqil yuridik shaxs bo‘lmagan fondlar 
Byudjet 
tizimiga 
integratsiyasi 
tamoyili bo‘yicha 

byudjet tizimi tarkibiga kiritiladigan fondlar 

byudjet tizimi tarkibiga kiritilmaydigan fondlar 
E.A.Vasin o‘zining izlanishlari natijasida 3ta maqsadini alohida 
ajratib ko‘rsatgan
103

-
barqarorlashtirish maqsadi (inqiroz davrida fond mablag‘laridan 
foylanib inqirozga qarshi faoliyat yuritish); 
-
daromadli investitsiyalash maqsadi (kengroq doiradagi moliyaviy 
vositalardan 
foydalanish 
hisobiga 
xalqaro 
zaxiralar 
bilan 
taqqoslaganda yuqoriroq darajada daromadlilik olish); 
-
taraqqiyot maqsadi (qayta tiklanmaydigan tabiiy resurslar 
eksportidan kelib tushadigan daromadlar hisobiga iqtisodiyotning ichki 
tarmoqlarini rag‘batlantirish, iqtisodiyotda “uzun pullar” manbalarini 
shakllantirish).
Muayyan bir mamlakatda qo‘llanadigan fondlarning mablag‘larini 
shakllantirish va foydalanish qoidalari turli omillarning ta’sir 
darajasiga bog‘liq. Ular qatoriga quyidagilar kiradi: tabiiy-iqlim 
omillari, mamlakatning umumiy ijtimoiy-iqtisodiy holati, demografik 
vaziyat, pul-kredit va byudjet siyosatini amalga oshirish samaradorligi, 
shuningdek, suveren fondning o‘ziga xosligi va bajaradigan vazifalari. 
Rivojlanayotgan mamlakatlarda ishlab chiqarishning diversifikat-
siya darajasi pastligi, iqtisodiyotning xomashyoga bog‘lanib qolganligi 
tufayli inqirozli davrlarni bartaraf qilish uchun suveren fondlarga 
zarurat yuzaga keladi. Ayrim mamlakatlarda, misol uchun, Xitoy va 
103
Васин Е.А. 
Повышение эффективности управления суверенными фондами в Рос-
сийской Федерации: дис… канд. эк. наук : 08.00.10 / Васин Евгений Александрович. М., 
2015. 17-с. 


257 
Singapurda suveren fondlar paydo bo‘lishi tovarlar eksporti hajmining 
o‘sishi va tashqi iste’molchiga bog‘liqlik yuqoriligi bilan asoslanadi. 
Mamlakatimizda iqtisodiyotning yetakchi, avvalambor bazaviy 
tarmoqlarini modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlash bo‘yicha 
loyihalarni, shuningdek, samarali tarkibiy o‘zgarishlar va investitsiya 
siyosatini amalga oshirish maqsadida 2006 yilda tashkil etilgan bo‘lib, 
2020 yilda ustav kapitalini 25 mlrd AQSH dollariga yetkazish 
belgilangan. 
Jamg‘armaning eng asosiy vazifalaridan biri – iqtisodiyotning 
yetakchi tarmoqlarini rivojlantirish, ishlab chiqarish infratuzilmasining 
shakllanishi bilan bog‘liq ustuvor vazifalarni amalga oshirishdagi 
strategik investitsiya loyihalarini moliyalashtirishdan iborat.
 
O‘tkazilgan tadqiqot natijalariga ko‘ra suveren fondlar 
mablag‘larini shakllantirish va ulardan foydalanish tamoyillarini 
ifodalab beramiz: 

strategik koordinatsiya tamoyili. Ushbu tamoyil shuni 
anglatadiki, suveren fondlarning maqsad va vazifalari soliq-byudjet va 
pul-kredit tizimi bilan bog‘langan, shuningdek, iqtisodiyotni 
rivojlantirishning uzoq muddatli ijtimoiy-iqtisodiy rejalari bilan 
munosabatda bo‘lishi lozim; 

mablag‘larni shakllantirish va foydalanish to‘liqligi tamoyili: 
byudjetning konyunktura omiliga bog‘liqligini pasaytirish uchun 
barcha konyunktura daromadlarini boshqarish kerak, ularning bir 
qismini emas; 

boshqaruvda maqsadlarni belgilash tamoyili. Suveren fondlar 
belgilangan, aniq va tushunarli maqsadlar va vazifalarga erishish 
uchun tashkil etilishi lozimligini anglatadi. Fondning o‘zi uchun 
suveren fond tashkil qilishga ruxsat etilmaydi; 

samarali boshqaruv tamoyili: suveren fondlar oldiga 
qo‘yilgan maqsad va vazifalarga samarali erishish uchun har bir 
boshqaruv 
qatnashchisining 
javobgarliklarini 
mos 
ravishda 
taqsimlagan va vakolatlarni chegaralagan holda tushunarli va shaffof 
boshqaruv struturasi tashkil qilish zarurligi ko‘zda tutiladi: 

ijtimoiy javobgarlik tamoyili:ushbu tamoyil shuni anglatadiki, 
suveren fondlarning mablag‘lari asosiy foyda oluvchilar – butun aholi 


258 
manfaatlarini hisobga olgan holda davlat ijtimoiy-iqtisodiy siyosati 
maqsadlariga erishishga yo‘naltirilishi lozim; 

samarali investitsiyalash tamoyili shuni talab qiladiki, suveren 
fondlarning mablag‘lari ishlab chiqilgan investitsiya strategiyalariga 
muvofiq va investitsiyalash potensial ehtimoliy risklarini hisobga 
olgan holda joylashtirilishi lozim; 

mustaqillik tamoyili: ushbu tamoyil shuni anglatadiki, suve-
ren fondlarni boshqarishda suveren fondlar mablag‘larini shakllan-
tirish, foydalanish va investitsiyalashning siyosiy konyunkturadan 
mustaqil bo‘lishi ta’minlanishi lozim; 

shaffoflik tamoyili, ya’ni suveren fondlar faoliyati investitsion 
hamjamiyat va aholining fondlar operatsiyalariga ishonchini oshirish 
uchun axborot jihatidan shaffof bo‘lishi lozim. 

Download 5,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   173




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish