O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

Tovarlarning forvard narxi
. Agar forvard shartnoma bazis aktivi 
tovar hisoblansa, u holda uning egasi forvard shartnoma xaridoridan 
farqli ravishda tovarlarni saqlash, ularni transportda yetkazish va 
sugʻurtalash bilan bogʻliq qoʻshimcha xarajatlarni amalga oshiradi. 
Oʻz navbatida tovarning forvard narxi koʻrsatilgan xarajatlar summa-
siga mos ravishda oshirilishi lozim. Agar tovarni saqlash xarajatlari, 
transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlardan bir 
dona mahsulotga qancha toʻgʻri kelishi aniq belgilangan boʻlsa, u 

---

81 
holda bunday tovarning forvard narxi quyidagi formula bilan 
aniqlanishi mumkin: 
, 
bu yerda, 
F
– tovarning forvard narxi; 
S
–tovarning spot narxi; 
Z
– 
tovarni saqlash, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq 
xarajatlar (bir dona mahsulotga); 
t
– forvard shartnoma muddati 
(kunlarda). 
Agar saqlash xarajatlari, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan 
bogʻliq xarajatlar tovarning qiymatiga bogʻliq holda oʻzgaruvchan 
boʻlsa (bunday holat kam uchraydi), u holda bunday tovarning forvard 
narxi quyidagicha hisoblanadi: 
, 
bu yerda, 
z 
– tovarni saqlash, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan 
bogʻliq xarajatlar (bir yil hisobida tovar qiymatidan foizda) 
Misol. 1 unsiya oltinning spot narxi 1875 dollar. Agar risksiz foiz 
stavkasi yillik 7%ni tashkil etsa, tovarni saqlash xarajatlari, transport 
xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlar boʻyicha quyidagi 
ikki holatni inobatga olgan holda, oltinning uch oylik forvard narxi 
qanchaga teng boʻladi? 
1) Har bir unsiyaga 15 dollardan xarajat toʻgʻri keladi; 
2) Tovar qiymatidan yillik 4% miqdorida toʻgʻri keladi. 
Birinchi holatda forvard narxga xarajatlarni qoʻshish lozim.
Ikkinchi holatda esa risksiz foiz stavkaga oltinning qiymatidan 
kelib chiqib aniqlanadigan xarajatlar miqdorini qoʻshish orqali 
tovarning forvard narxini aniqlash lozim.
Umuman olganda bozor ishtirokchilari tomonidan forvard 
narxlarni aniqlash orqali bozordagi mavjud forvard shartnomalarining 
haqiqiy qiymatini baholash hamda arbitraj operatsiyalarini amalga 
oshirish imkoniyatlarini oʻrganish mumkin. Xuddi mana shu tartibda 
aktivlarning fyuchers narxlari ham aniqlanadi.

---

82