O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

Qatnashish huquqi mavjud imtiyozli aksiyalar 
– egasiga 
daromad olish huquqi (qoʻyilgan kapitalga qatʼiy foiz tariqasida 
belgilangandan yuqori qoʻshimcha dividendlar olish) va jamiyatni 
boshqarishda qatnashish huquqini (aksiyadorlar umumiy yigʻilishida 
ovoz berish) beradi. Aniqrogʻi, bunday imtiyozli aksiyalar oddiy aksi-
yalar kabi boʻlib qoladi. Odatda, bunday aksiyalar aksiyadorlik kapi-
talda tegishli ulushga ega boʻlgan aniq aksiyadorlar uchun chiqariladi. 
Qayta chaqirib olinadigan prefaksiyalar 
– korporatsiyalar qayta 
chaqirib olinadigan imtiyozli aksiyalarni emissiya qilganda, ularni 
nominalga nisbatan ustama bilan qayta chaqirib olish huquqini oʻzida 
qoldiradi.
Qayta chaqirib olinmaydigan prefaksiyalar ularni muomalaga chi-
qargan korporatsiya faoliyat yuritayotgan muddatgacha soʻndiril-
maydi. Shu bilan, qayta chaqirib olinmaydigan prefaksiyalar oʻz 
navbatida shakllangan kapital tarkibini belgilangan bir muddatga 
muzlatib qoʻyadi. 
Qayta chaqirib olinadigan imtiyozli aksiyalarga xos xarakterli 
belgilari quyidagilar: 
–
aksiya egasi prefaksiyani qayta sotib olish holatida yuzaga 
keladigan noqulayliklar uchun oʻzgacha qoplama sifatida boʻlgan aniq 
premiyaning mavjudligi (odatda, katta boʻlmaydi). Odatda, qayta 
chaqirib olish toʻgʻrisida emitent 30 kun oldin ogohlantiradi (misol 
uchun, kumulyativ qayta chaqirib olinadigan preferensial aksiyalar 
ularni chiqargan kompaniya xohishiga koʻra ogohlantirgandan keyin 
30 kundan oshmagan muddat ichida istagan vaqtda qisman toʻlab 
boriladi). Toʻlanish tartibi toʻlov, yaʼni qoplash sanasida aksiya 
qiymatiga aniq belgilangan premiya va qoplanmagan barcha 
preferensial dividendlar summasi qoʻshiladi va toʻlanadi; 
–
koʻpgina qayta chaqirib olinadigan aksiyalarni qayta chaqirib 
olish sharti – qayta sotib olish uchun yoki maxsus jamgʻarilgan fond 
mavjudligidir. Bunday jamgʻarilgan fond mavjudligi kompaniya 
aksiyalarni qayta sotib olish uchun bozorda bunday aksiyalarning aniq 
belgilangan sonini kelishilgan narxda sotib olish yoʻli orqali yillik 
toʻlovlarni amalga oshirish uchun taʼminot manbai boʻladi; 

---

53 
–
qayta chaqirib olinadigan preferensial aksiyalar boʻyicha 
toʻlovlarni amalga oshirish kafolat taʼminoti. Bunday taʼminot retrek-
tiv prefaksiyalarni muomalaga chiqarish yoʻli orqali erishiladi. 
Shunday qilib, aksiyani xarid qilish yoʻli orqali qimmatli qogʻozni 
qayta chaqirib olish turli shakllarda amalga oshirilishi mumkin. 
Birinchi – nominalga nisbatan yuqori bahoda sotib olish (yoki premiya 
bilan); ikkinchi – qayta sotib olish uchun shakllantirilgan maxsus jam-
gʻarilgan fond orqali; uchinchi – retrektiv prefaksiyalarni muomalaga 
chiqarish. 
Aksiyalarni qaytarib sotib olish maqsadida maxsus jamgʻarila-
digan fond tashkil etilishi mumkin. Qayta sotib olish fondini 
shakllantirishdan maqsad – bu fond narxlar pasayishi holatida amor-
tizator rolini bajaradi, misol uchun, aksiyalar muomalaga chiqaril-
ganda tasdiqlangan narxning pasayib ketgan holat. Bunday oldindan 
shakllangan fond yordamida kompaniya ushbu aksiyalarni toʻliq yoki 
qisman sotib olish mumkin. Qayta sotib olish fondi mavjud boʻlgan 
aksiyalarni sotib olishning ijobiy tomoni shundaki, u aksiyalarni har 
yili qisman qoplash (qayta sotib olish) yoʻli orqali qimmatli qogʻozlar 
bozori muntazam koʻmaklashadi. Imtiyozli aksiyalar ikkilamchi 
bozorda oldindan kelishilgan bahoda sotib olinadi. 
Qayta sotib olish fondi funksiyasiga xos vazifani