Nyutonning birinchi qonuni. Massa va kuch

2.3-§. Nyutonning uchinchi qonuni

Nyutoning uchinchi qonuni jismlarning o‘zaro ta’sirini xarakterlaydi va quyidagicha ta’riflaydi: Ta’sir etuvchi va aks ta’sir etuvchi kuchlar miqdor jihatidan teng bo‘lib, yo‘nalish jihatdan qarama- qarshidir:

(2.6)

Bu yerda -ta’sir etuvchi kuch, - aks ta’sir etuvchi kuch.

Nyutoning ikkinchi qonuniga asosan quyidagilarni yozish mumkin: birinchi jism , ikkinchi jism esa tezlanish oladi, yuqoridagi ikki tezlanish ifodasidan

(2.7)

hosil qilamiz. Bu munosabat, o‘zaro ta’sirlashuvchi ikki jism o‘zlarining massalariga teskari proporsional bo‘lgan va qarama-qarshi tomonlarga yo‘nalgan tezlanishlar olganini ko‘rsatadi. Misol ko‘raylik, porox gazining ta’siri natijasida snaryad to‘p stvolidan otilib chiqadi (katta tezlanish bilan) va ta’sir natijasida to‘p orqaga (kichik tezlanish bilan) harakat qiladi.

Aylana bo‘ylab Oyning Yer atrofidagi harakatida Oy markazga intilma tezlanishga ega bo‘ladi. Bu tezlanish markazga intilma kuch tufayli vujudga keladi
(2.8)
Bu kuch R radusli aylana bo‘ylab harakatlanayotgan Oyga qo‘yilgan. Nyutonning uchunchi qonuniga asosan markazga intilma kuchga miqdor jihatdan teng, lekin teskari tomonga yo‘nalgan markazdan qochma kuch ham bo‘lishi kerak. Markazdan qochma kuch esa Yerga qo‘yilgan. Demak, kuch o‘zining kattaligi va yo‘nalishidan tashqari qo‘yilish nuqtasi bilan ham xarakterlanar ekan.

Shunday qilib, shuni esda tutish kerakki, jismlarning o‘zaro ta’sirida yuzaga keladigan kuchlar boshqa-boshqa jismlarga qo‘yilgan bo‘ladi va shuning uchun ular bir-birini muvozanatlay olmaydi. Ayni bir jismga qo‘yilgan kuchlargina muvozanatlasha oladi.