Nutqning fonetik bo‘linishi: fraza, takt, fonetik so‘Z, bo‘G‘IN, tovush. Urg‘u va uning turlari reja

3. Fonetik so’z o’z urg’usiga ega bo’lgan so’z yoki bir urg’uga birlashadigan ikki va undan ortiq so’z shakllaridir. Takt tarkibidagi fonetik so’zlar soni undagi so’zlarning umumiy miqdori bilan emas, balki urg’uli so’zlar miqdori bilan belgilanadi, boshqacha aytganda, takt ichida urg’uli so’z qancha bo’lsa, fonetik so’z ham shuncha bo’ladi. Masalan: Qalamkashga / qishloqning qalbi, / shaharning aqli kerak. // (O’. Hoshimov).

Bu jumlada uchta takt bo’lib, birinchi taktda bitta, ikkinchi taktda ikkita, uchinchi taktda uchta fonetik so’z qatnashgan. Bu jumladagi so’zlarning umumiy soni fonetik so’zlarning umumiy soniga teng.

Mustaqil urg’uga ega bo’lmagan yordamchi so’zlar o’ziga aloqador bo’lgan so’z bilan birga bir urg’uga ega bo’lib, bir fonetik so’zni tashkil etadi. Masalan: Mevali daraxt o„ziga ishongani uchun, yonidan yangi nihol o„sib chiqsa, quvonadi. (O„. Hoshimov). Mazkur jumlada 9 ta fonetik so’z bo’lib, bularning ikkitasi tarkibida ko’makchi (ishongani uchun) va ko’makchi fe‘l (o„sib chiqsa) qatnashgan.

Bir tushunchani ifodalaydigan qo’shma so’zlar ham bir fonetik so’z sanaladi. Masalan: Badiiy asar o„quvchining ongiga ta‟sir qiladi, biroq qalbi orqali ta‟sir qiladi. (O„.Hoshimov).Bu jumla tarkibidagi ta‟sir qiladi qo’shma fe‘li bitta fonetik so’z deb qaraladi.

Fonetik so’z bo’g’inlarga bo’linishi mumkin.