Nutq o`stirish nazariyasi va metodikasi fanining asosiy nazariy matni

Maktabgacha yoshdagi kichik bolalar nutqini rivojlantirishga doir vazifalar 
Nutq  vazifasi  va  shakli.  Kattalar  bilan  ko‘rgazmali  vaziyatdan  chetga  chiqadigan 
mavzular  bo‘yicha  muloqot  qilishni  yo‘lga  qo‘yish.  Tengdoshlar  bilan  jamoaviy  o‘yinlarda 
o‘yinga  kirishib  ketish  uchun  sharoitlar  yaratish.  O‘z  nutq  faolligi  paydo  bo‘lishini 
rag‘batlantirish:  muloqotdagi  sheriklarga  iltimos  va  takliflar  bilan  murojaat  qilish;  o‘yin 
vaziyatlari,  o‘rin  bosuvchi  buyumlar,  rollarni  belgilashda  nutqdan  foydalanish.Buyumlar 
xususiyatlari  va  ularning  qanday  maqsadda  ishlatilishiga,  turmushdagi  sababli  aloqalar  va 
munosabatlarga qiziqishni, qiziqtirayotgan masalaga oid savollarni va qisqa matn shaklidagi (3-
4 ta gap) mulohaza va fikrlashlarni rag‘batlantirish. 
Lug‘at.  Bolalarni  buyumlarning  yangi  nomlari,  ularning  sifati,  umumlashtiruvchi 
nomlari  bilan  tanishtirish,  qiyoslashda  qarama-qarshi  ma'noli  (antonimlar)  so‘zlardan 
foydalanishga, ko‘rgazmali vaziyatga tayanmasdan lug‘atdan foydalanishga undash. 
Grammatik  qurilish.    Yangi  so‘zlarni  grammatik  jihatdan  o‘zgartirishga  va  gapdagi 
so‘zlar  bilan  kelishtirishga  undash.  So‘zlar  va  ularning  shakllarini  mustaqil  ravishda  hosil 
qilish,  nomlar  o‘rtasidagi  rasmiy-semantik  aloqalarni  tadqiq  qilishning  o‘ziga  xos  bolalarcha 
usuli sifatida so‘z ijodkorligidan foydalanish.  Narsalar va hodisalar o‘rtasidagi aloqalarga oid 
o‘z  tushunchalarini  murakkablashtirilgan  gap  tuzilmasi  (yoyilmagan  oddiy,  bog‘langan 
qo‘shma gap va ergashgan qo‘shma gap) orqali aks ettirish. 
Nutqning tovush madaniyati. Fonematik qabul qilishni rivojlantirish (berilgan u yoki bu  
tovushni  talaffuzda ajratish va so‘zda eshitish  qobiliyati). Artikulyatsiyani,  unlilarni  va oddiy 
undosh  tovushlarni  aniq  talaffuz  qilish,  shovqin  bilan  chiquvchi  va  sonor  tovushlarni  to‘g‘ri 
talaffuz  etishni  o‘zlashtirish  qobiliyatini    takomillashtirish.  Nutqning  ifoda  jihatini,  nutq 
sur'atini, ovoz kuchini, nutqiy nafasni erkin tartibga solish qobiliyatini rivojlantirish.