Nutq o`stirish nazariyasi va metodikasi fanining asosiy nazariy matni

16-mavzu:  Nutq o„stirish mashg„ulotlarida interfaol metodlardan 
foydalanish 
Reja: 
1.  Zamonaviy ta'limni tashkil etishda interfaol metodlar 
2. 
Nutq 
o„stirish 
mashg„ulotlarida 
interfaol 
metodlardan 
foydalanish
 
 
Tayanch  tushunchalar  va  iboralar:  Ta'lim  –  tarbiya  jarayoni,  tehsil,  interfaol  metodlar, 
pedagogik texnologiyalar, diologik va monologik matn, bahs-munozara metodi. 
 
               Zamonaviy ta'limni tashkil etishda qo'yiladigan muhim talablardan biri ortiqcha ruhiy 
va jismoniy kuch sarf etmay qisqa vaqt ichida yuksak natijalarga erishishdir. Qisqa vaqt orasida 
muayyan  nazariy  bilimlarni  tahsil  oluvchilarga  yetkazib  berish,  ularda  ma'lum  faoliyat 
yuzasidan  ko'nikma  va  malakalarni  hosil  qilish,  shuningdek,  ta‘lim  oluvchilar  faoliyatini 
nazorat  qilish,  ular  tomonidan  egallagan  bilim  ko'nikma  hamda  malakalar  darajasini  baholash 
o'qituvchidan  yuksak  pedagogik  mahorat  hamda  ta'lim  jarayoniga  nisbatan  yangicha 
yondoshuvni talab etadi. Interfaol metodlarni qo‘llashdan maqsad: - pedagogik faoliyat (Ta'lim 
– tarbiya jarayonining) samaradorligini oshirish;  - o'qituvchi va tahsil oluvchi o'rtasida o'zaro 
hamkorlikni  qaror  toptirish;  -  Tahsil  oluvchilar  tomonidan  o'quv  predmetlari  bo'yicha  puxta 
bilimlarni  -  egallanishini  ta'minlash;  -Tahsil  oluvchilarda  mustaqil  erkin  va  ijodiy  fikrlash 
ko'nikmalarini  shakllantirish;  -  Tahsil  oluvchilarning  o'z  imkoniyatlarini  royobga  chiqara 
olishlari uchun zarur sharoitlarni yaratish; Interfaol metodlardan majburan foydalanish mumkin 
emas.  Aksincha,  tajribali  pedagoglar  tomonidan  asoslangan  yoki  ular  tomonidan 
qo'llanilayotgan  interfaol  metodlardan  foydalanish  bilan  birga,  ularni  ijodiy  rivojlantirish 
maqsadga  muvofiqdir.  Bugungi  kunda  bir  qator  rivojlangan  mamlakatlarda  tahsil 
oluvchilarning  o'quv  va  ijodiy  faolliklarini  oshiruvchi  hamda  ta'lim  –  tarbiya  jarayonining 
samaradorligini  kafolatlovchi  pedagogik  texnologiyalarni  qo'llash  borasida  kata  tajriba 
to'plangan  bo'lib,  ushbu  tajriba  asoslarini  tashkil  etuvchi  metodlar  –interfaol  metodlar  nomi 
bilan yuritilmoqda. 
Interfaol metod texnologiyasining mohiyati tahsil oluvchilarningustivorligiga tayanib va darsda 
erkin  bahs  –  munozara  sharoitini  yaxshilashdan  iboratdir.  Bu  metodga  ko'ra  darslar  bir  necha 
bosqichga bo'linadi. 
1.  Chaqiriq  bosqichi.  Bu  bosqichda  tahsil  oluvchilarni  faollashtirish,  shuningdek  mazmun 
mohiyatiga kirib borish uni anglab yetish jarayoniga tayyorlash maqsadi ko'zda tutiladi. 
2. Fikriy hujum. Bu usul darsning boshlanishida yoki istalgan joyida 
qo'llanilishi mumkin. Bu bosqichda muammo tahsil oluvchilarga aqliy hujum yo'li 
bilan beriladi va ularning fikrlari orqali olinadi. 
3. Anglash bosqichi. Mavzuga oid xulosaviy fikrlar eshitiladi va o'qituvchi 
tomonidan yangi fikrlar bilan to'ldiriladi. 
4. Fikrlash bosqichi. Mavzu yuzasidan o'zlashtirilgan bilim va tushunchalarni 
qisqa jumlalarda yozma ravishda bayon qilish topshiriladi. Bu topshiriqni bajarish 
uchun sinf guruhlarga bo'linadi. Har bir guruh topshiriq bo'yicha o'z fikrini yozadi 
va har bir guruh vakili bajarilgan topshiriqni boshqalarga ma'lum qiladi. 
Guruhlar bilan ishlash faqat fikrlarsh bosqichida emas, balki birinchi 
bosqichdan boshlab yo'lga qo'yilishi mumkin. Tahsil oluvchilarni guruhlarga bo'lib 
ishlash uchun qo'yidagi talablarga amal qilish zarur: 
1. Guruhlarga ajratish o'qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. 
2. Har bir guruhga rahbar tayinlanadi. 
3. Har bir guruhdagi tahsil oluvchilar bilim darajasining teng bo'lishiga 

---

Bolalarning nutqini o’stirish  fanining asosiy nazariy matni 
 
erishish kerak. 
4. Guruh doira shaklida o'tirishi lozim. 
5. Ish jarayonida har bir guruhning faoliyatiga, g'oyalariga e'tibor beriladi. 
Dars jarayonida guruh a'zolarini almashtirib borish ham mumkin. Quyidagi 
ta'lim jarayonida foydalanilayotgan interfaol metodlardan bir nechtasining mohiyati va ulardan 
foydalanish borasida so'z yuritamiz. 
Fikriy hujum metodi. 
Mazkur  metod  tahsil  oluvchilarning  mashg'ulotlar  jarayonidagi  faolliklarini  ta'minlash,  ularni 
erkin  fikr  yuritishga  rag'batlantirish  hamda  bir  xil  fikrlash  inersiyasidan  ozod  etish,  muayyan 
mavzu  yuzasidan  rang  barang  g'oyalarni  to'plash,  shuningdek,  ijodiy  vazifalarni  hal  etish 
jarayonining  dastlabki  bosqichida  paydo  bo'lgan  fikrlarni  engishga  o'rgatish  uchun  xizmat 
qiladi. 
―Fikriy hujum‖ metodi. A. F. Ojborin tomonidan  tavsiya etilgan bo'lib, uning asosiy tamoyili 
va sharti mashg'ulot (Baxs) ning har bir ishtirokchisi tomonidan 
o'rtaga  tashlanayotgan  fikrga  nisbatan  tanqidni  mutloqo  taqiqlash,  har  qanday  luqma  va  hazil 
mutoyibalarni  rag'batlantirishdan  iboratdir.  Bundan  ko'zlangan  maqsad  tahsil  oluvchilarning 
mashg'ulot  (bahs)  jarayonidagi  erkin  ishtirokini  ta'minlashdir.  Ta'lim  jarayonida  ushbu 
metoddan samarali va muvaffaqqiyatli  
foydalanish  o'qituvchining  pedagogik  mahorati  va  tafakkur  ko'lamining  kengligiga  bog'liq 
bo'ladi.