Nurullayeva gulshan sunnatullayevna bitiruv malakaviy

AL-MURABBA‟

  san‘ati.  Murabba‘  so‗zining  asl  ma‘nosi  geometrik  shakl 

kvadratga  to‗g‗ri  keladi.  Zamonaviy  she‘rshunoslikda  murabba‘  deganda  4 

misradan iborat she‘r tushuniladi. ―Murabba‘ (arabcha ―to‗rtlik‖ degani) har bandi 

                                                           

17

 O‘sha asar, 120-bet. 

18

 O‘sha asar, 120-bet. 

19

 O‘sha asar, 120-bet. 

---

 

 

 

16 

 

to‗rt misradan tashkil topgan sheriy shaklning nomi sanaladi‖

20

.  Bu  badiiy  san‘at 

emas, balki she‘r turlaridan biridir. Ammo mumtoz poetikada murabba‘  mustaqil 

badiiy  tasvir  vositasi  hisoblangan.  Xususan,  Atoulloh  Husayniy  risolasida 

murabba‘ga shunday ta‘rif beriladi: ―Murabba andin iboratturkim, to‗rt misra yoki 

to‗rt  bayt  aytilur,  yozilganda  ham  bo‗yiga,  ham  eniga  o‗qisa  bo‗lur‖

21

.  Ta‘rifdan 

anglashiladiki,  murabba‘  muvashshahga  biroz  o‗xshash  yoki  uning  bir  turidek. 

Adabiyotshunos A. Rustamov Shamsiddin Qays Roziyning ―Al-mo‗‘jam‖ asaridan 

shunga  yaqin  dalil  keltiradi:  ―Shams-i  Qays  murabba‘  va  aning  o‗xshashlarin 

muvashshahqa kiritiptur va deptur: (uldurkim) katak shaklig‗a andoq solurlarkim, 

ani  ham  bo‗yig‗a,  ham  enig‗a  o‗qusa  bo‗lur.  Ani  muzalla‘  derlar‖

22

.  Murabba‘ 

―Funun  ul-balog‗a‖  da  ham  alohida  lafziy  san‘at  sifatida  berilgan.  Muallif  izohi: 

―Al-murabba‘  aningtek  bo‗lurkim,  ham  uzuni  birla  o‗qurlar,  ham  pinhoniy  birla 

o‗qurlar. Misoli Unsuriy aytur: 

Tekorur / ko‗ngulga / agarchi / jafongiz, 

Ko‗ngulga / jafongiz / ko‗runmas  / vafodur. 

Agarchi / ko‗runmas, / valekin / raqibing,  

Jafongiz / vafodur, / raqibing / balodur. 

Misoli digar. Rashididdin Vatvot aytur: 

Az furqati / on dilbar / man doim / bemoram,  

On dilbar / k-az ishqash / bo dardam / pindoram. 

Man doim / bo dardam / bas munis / be yoram, 

                                                           

20

 Hojiahmedov A. Mumtoz badiiyat lug‘ati. – Toshkent: Yangi asr avlodi, 2008. – B. 59 

21

 Husayniy Atoulloh. Badoe’u-s-sanoe’. Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1981. – B. 

107 

22

 Husayniy Atoulloh. Badoe’u-s-sanoe’. Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1981. – B. 

107 

---

 

 

 

17 

 

Bemoram / bedoram / be yoram / g‗am doram‖

23

. 

Vatvotning bu go‗zal to‗rtligi mashhur bo‗lib, ―Badoe‘u-s-sanoe‘‖ risolasida ham 

murabba‘  san‘atiga  xuddi  shu  she‘r  misol  qilib  keltirilgan.  Mazkur  san‘at  XIX 

asrda Ogahiy qo‗llagan ―musoviyat tarafayn‖ga ham juda o‗xshash.