Nurullayeva gulshan sunnatullayevna bitiruv malakaviy

AL-MAQLUBOT

  san‘ati.  Muallif  izohi:  ―Bu  san‘at  ul  bo‗lurkim,  so‗znung 

harflarini qalb qilurlar. Lug‗atda ―qalb" bo sukuna qilmoqni ayturlar. Va istilohda 

she‘rning hurufin bo sukuna qilmoqni ayturlar. Bu to‗rt nav‘ bo‗lur: maqlubi ba‘z, 

maqlubi  kull,  maqlubi  mujannah,  maqlubi  mustaviy‖

12

.  Bu  san‘at  boshqa 

risolalarda  qalb  deb  nomlanadi.  Qalbning  lug‗aviy  ma‘nosi  esa  ―teskari  qilmoq‖ 

                                                           

9

 O‘sha asar, 92-bet. 

10

 O‘sha asar, 93-bet. 

11

 O‘sha asar, 92-93 bet. 

12

 O‘sha asar, 110-bet. 

---

 

 

 

14 

 

degani.  Bu  so‗z  istiloh  sifatida  kalomning  barcha  harflarini  yoki  ba‘zi  harflarini 

teskari qilishni anglatadi.  

1.  Al-maqlubul-ba‘z  –  ―bu  san‘at  aningtek  bo‗lurkim,  bayt  ichinda  ikki  kalima 

keltururlar. Har qaysisining ba‘zi harfi taqdim va ta‘xir qilsalar, yana birisi bo‗lur, 

netokkim: rashk va shukr‖.  

“Shukr a

ylar ta‘lating ko‗rsa pari, 

Rashk 

eltur tole‘ingdin Mushtari‖

13

. 

2.  Al-maqlubul-kull  –  ―bu  aningtek  bo‗lurkim,  ul  ikki  kalima  bayt  ichinda  kelur, 

tamomi  muqaddam  va  muaxxar  bo‗lur,  netokkim:  ganj  va  jang.  Misoli  Rashid 

aytur‖: 

―Ba 

ganji 

andarash xosta xosta, 

Ba 

jangi 

andarash kashkar orosta‖

14

. 

 

3. Al-maqlubul-mujannah – ―bu ul bo‗lurkim, ul ikki kalimani taqlib qilurlar. Birisi 

misra‘ning yo avvalinda keltururlar, birisi oxirinda, aningtekkim: roy va yor. Ya‘ni 

ikki tarafinda. Misoli Muhammad Ganjaviy aytur‖: 

―Ganji davlat dehad guzorishi jang, 

Roy

i nusrat zanad himoyati 

yor”

15

.

 

4.  Al-maqlubi  mustaviy  –  ―bu  aningtek  bo‗lurkim,  bir  misra‘ni  tamom  taqlib 

qilsalar, yana bir misra‘ qo‗por. Hamul misra‘ bo‗lur. Misoli Rashidi Vatvot aytur: 

Romasham darmoni dardam kard yor, 

Royi margam dardi nomardum shumor‖

16

. 

                                                           

13

 O‘sha asar, 110-bet. 

14

 O‘sha asar, 111-bet. 

15

 O‘sha asar, 111-bet. 

16

 O‘sha asar, 111-bet. 

---

 

 

 

15