|
Texnik ekinlari.
Texnik ekinlariga – paxta, tabiiy kauchuk hamda tamaki kiradi. Jahonda paxta maydonlari 35 mln.ga.ni tashkil qiladi. Ularning asosiy qismi Shimoliy yarim sharida 200 va 400 sh.k. oralig’ida joylashgan. Har yili jahon bo’yicha 18 mln.t. paxta tolasi olinadi. Paxta yetishtiriladigan hududlarni quyidagi mintaqalarga ajratish mumkin: Sharqiy, Janubiy-Sharqiy va Janubiy Osiyo mintaqasi. Ushbu mintaqada Xitoy, Hindiston, Pokiston va Tayland asosiy paxta yetishtiriladigan davlatlar hisoblanadi[1].
MDH doirasida O’rta Osiyo va Kavkazorti mamlakatlari. Bu yerda O’zbekiston asosiy paxta yetishtiruvchi mamlakat hisoblanadi.
- janubiy-G’arbiy Osiyo, bu mintaqada Turkiya, Eron, Iroq, Suriya, Afg’oniston mamlakatlari alohida o’rin tutadi.
- Shimoliy va Sharqiy Afrimka, ushbu mintaqada Misr, Sudan, Efiopiya, Uganda, Tanzaniya davlatlari asosiy paxta yetishtiruvchilar hisoblanadi.
- G’arbiy va Markaziy Afrika – Nigeriya, Kamerun, Zair;
- Janubiy Afrika – Mazambik, Madagaskar;
- Shimoliy va Markaziy Amerika – AQSH, Meksika;
- Janubiy Amerika – Braziliya, Argentina, Venesuella, Peru;
- Avstraliya.
Paxta importini ikki mintaqa belgalab beradi:
-Sharqiy va Janubiy-Sharqiy Osiyo (Yaponiya, Tayvan, Koreya Respublikasi, Gonkong, Tayland, Indoneziya)
-Evropa – Italiya, GFR, Frantsiya, Polsha, Chexiya, Slovakiya va boshqalar.
Jahonda asosiy tabiiy kauchuk yetishtiruvchi mamlakatlarga – Malaziya, Indoneziya, Tayland, Hindiston, Shri-Lanka, Filippin, G’.Gvineya, Liberiya kiradi,
Tamaki yetishtirishda Xitoy, AQSH, Hindiston, Braziliya, MDH mamlakatlari yetakchilik qiladi. Bundan tashqari tamaki Italiya, Gretsiya, Bolgariya, Turkiya, Indoneziya, Yaponiya va Kubada ham oz miqdorda yetishtiriladi.
Sigareta ishlab chiqarishda AQSH birinchi (700 mldr. Dona), MDH davlatlari ikkinchi o’rinda turadi.
Yevropadagi tamaki sanoati Xitoy, Hindiston, Braziliya va boshqa rivojlanayotgan mamlakatlardan keltiriladigan xomashyo hisobiga faoliyat ko’rsatadi.
Keyingi yillarda narkotik moddalar ishlab chiqarish sezilarli darajada qisqardi. Ularni ishlarb chiqaruvchi mamlakatlar tarkibida “Oltin yarim oy” (Pokiston, Afg’oniston, Eron), “Oltin uchburchak” (Tayland, Laos, Myanma) mamlakatlari, Janubiy Amerika mamlakatlaridan Kolumbiya alohida o’rin egallaydi.
4.Jahon chorvachiligi geografiyasi.
Sut yo’nalishidagi yirik shoxli qoramolchilik ko’pincha aholi zich joylashgan Yevropa, SHimoliy Amerika mintaqalari uchun xosdir.
Go’sht-sut yo’nalishidagi qoramolchilik – intensiv qishloq xo’jaligiga ega bo’lgan mu’tadil mintaqa rayonlarida tarqalgan.
Go’sht chorvachiligi Argentina, Avstraliyaning katta qismi va AQSHda yaxshi rivojlangan.
Cho’chqachilik bilan turli tabiiy sharoitlardagi intensiv va ekstensiv qishloq xo’jaligiga ega bo’lgan mamlakatlarda rivojlangan. Ayniqsa cho’chqachilik aholi zich joylashgan kartoshka va qand lavlagi yetishtiriladigan rayonlarda rivojlangan.
Qo’ychilik keng yaylov maydonlariga ega bo’lgan mintaqalar uchun xos. Mayin junli qo’ychilik dasht va gala-cho’l yaylovlarida boqiladi: Quruq iqlim sharoitida cho’l yaylovlarida dag’al junli qo’ychilik rivojlangan.
M.B.Volf va Yu.D.Dmitrilskiylar to’rta chorvachilik rayonlarini ajratadi. Har bir rayon chorvachilikning intensiv rivojlanish darajasiga ko’ra bir-biridan farq qiladi. Bular kuyidagilar:
-Aholisi zich joylashgan va qoramol yuqori darajada zich bo’lgan (100ga qishloq xo’jalik maydoniga 100-200 bosh qoramol) rayonlar. Ushbu rayonda qoramolchilik yuqori mahsuldorlikka ega bo’lib, intensiv sut chorvachiligiga, cho’chqachilik, parrandachilikka ixtisoslashgan. Ushbu rayonga Yevropada - Daniya, Niderlandiya, Buyuk Britaniya, SHveytsariya, SHimoliy Amerikada - AQSHning SHimoli – Sharqini qamrab oladi. Ushbu mamlakatlarda chorvachilik yalpi qishloq xo’jalik mahsuli Janubiying 60-80% ini yetkazib beradi.
Go’sht ishlab chiqarish tizimida mol va buzoq go’shti yetishtirish salmog’i 32%, cho’chqa go’shti yetishtirish – 39%, parranda go’shti – 20%, ot va qo’y go’shti salmog’i 9%ga to’g’ri keladi.
Oxirgi yillarda broyler xo’jaligining Shimoliy Amerika, Yevropada intensiv rivojlanishi parranda go’shti yetishtirishning ko’payishiga olib keldi.
Xalqaro chorvachilik mahsulotlari bilan savdo qilishda iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar yetakchi o’rinni egallaydi. Bular go’sht mahsulotlari va jun eksportida hamda importida yetakchilik qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
