Nuraliyev g ‘ olibjon

yaltirab

.  Tongga  yaqin  qishloqqa, 

Kirishdilar 

qaltirab

. (A. Oripov) 

Semantik jihatdan qaraydigan bo‘lsak,

 yaltirab 

so‘zining asosidagi

 yalt

 so‘zi 

holatni  ifodalaydi. 

Qaltirab 

so‘zi  asosidagi

  qalt

  so‘zi  ko‘pincha  juft  holda  

qo‘llanilib, u ham holatni ifodalaydi. 

Sovuq qotmoq

 so‘zidan, 

sovuqdan qaltiramoq

 

ma’no  jihatdan  chuqquruq  va  tasirliroq  anglashiladi.  Odatda  tovushga  taqlid 

so‘zlar  ham  obrazli  so‘zlar  ham  yakka  holda  tovush  yoki  harakat-holatning  bir 

marta  bo‘lganligini  bildiradi.  Takrorlanganda  ularning  birdan  ortiq,  davomli 

                                                           

4

Qo‘ng‘urov R. O‘zbek tilida tasviriy so‘zlar. -T.: Fan, 1966. 143-b

 

 

---

bo‘lganligini  bildiradi.  Takror  ma’nosi  tasviriy  so‘zlardan  affikslar  yordamida 

yasalgan fe’llar orqali ham berilishi mumkin.

5

  Bu  misolimizdagi 

yalt

 obrazli so‘z 

bo‘lib, yorug‘likka taqlid sifatida qo‘llaniladi. U yakka holda qo‘llanilganda faqat 

bir  marta,  bir  lahzada  ro‘y  berganlikni  anglatsa,  fe’l  yasovchi 

–ira

  affiksi  va 

ravishdosh  yasovchi 

–b 

  affikslarini  qabul  qilib,  davomiylik  ma’nosini  anglatib 

kelgan. 

Qalt

  ham  obrazli  so‘z  bo‘lib,  holatga  taqlid  bildiradi.  Tilimizda  deyarli  

yakka holda ishlatilmaydi. Juft holda tilimizda davomiylikni ifodalagan bo‘lsa,

 -ira

 

va 

–b

  affikslarini  qabul  qilib,  davomiylik  ma’nosini  saqlab  qolganligini 

ko‘rishimiz mumkin. Bu ikki tasviriy so‘z ham she’r matnida qofiya bo‘lib kelgan, 

she’rdagi izchillik, obrazlilik, tasirchanlik kabi ma’nolarni anglashinishiga yordam 

bergan. 

–Joy so‘raylik, naryog‘i, Bir dap bo‘lar, oqsoqol. Qamchin bilan