Nuqtaning tezligi koor-dinataning vaqt bo‘yicha o‘zgari-shini aniq

Guk qonuni

Har qanday deformatsiya natijasida jismda elastiklik kuchi vujudga keladi. 1675-yili ingliz fiziki Robyert Gukning aniqlashicha, elastiklik kuchining kattaligi va yo‘nalishi deformatsiya turiga va kattaligiga bog‘liq. Guk quyidagi qonunni kashf qildi:

Har qanday kichik deformatsiya sohasida elastiklik kuchi deformatsiya kattaligiga proporsional.

Dastlab, bir tomonlama cho‘zilish deformatsiyasini qarab chiqamiz. Bunday deformatsiya bir tomoni mahkamlab qo‘yilgan va ikkinchi tomoniga F kuch qo‘yilgan 1-uzunlikdagi sterjyenda vujudga kelishi mumkin. Qo‘yilgan tashqi kuch F - ta’siri natijasida sterjin -cho‘ziladi. Shuning uchun sterjyenning -mutloq cho‘zilishi yoki nisbiy uzayishi dformatsiyaning miqdoriy xarakteristikasi bo‘lishi mumkin. (6.4-rasm)

Har xil ko‘ndalang kesimli styerjyenlar uchun bir xil kuch ta’sirida vujudga kelgan /l nisbiy deformatsiya sterjyen qancha yo‘g‘on bo‘lsa shuncha kichik bo‘ladi. Sterjyenga ta’sir etuvchi kuchlarni oshirib borsak sterjyenni mutloq uzayishi sterjyenning uzunligiga va ta’sir etuvchi kuch F-ga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, sterjyenning ko‘ndalang kesim yuzasiga teskari proporsionaldir.

(6.15)

-ga elastiklik koeffitsiyenti deyiladi va u berilgan sterjyenning elastiklik xossasini belgilaydi. -ga teskari bo‘lgan kattalikka Yung moduli yoki elastiklik moduli deyiladi.

- elastiklik moduli.

F_el= -F - ekanligini nazarga olsak

(6.16)

Agar deb belgilasak

(6.17)

(6.17)-tenglama cho‘zilish dformatsiyasida Guk qonunining ko‘rinishidir. (6.15)-ni quyidagi ko‘rinishda yozamiz.

(6.15`)

(6.18) deb belgilab olsak

(6.19)

, yoki ekanligi kelib chiqadi.

Bundan ko‘rinadiki, Yung moduli E son jihatdan sterjyen uzunligini ikki marta oshirish uchun zarur bo‘lgan kuchlanishga tengdir.

Sterjyenning dastlabki uzunligini l₀ desak va unga kuchlanish ta’sir etayotgan bo‘lsa u holda sterjyenning yangi uzunligi

ya’ni, sterjyen uzunligi -ga chiziqli bog‘lanishda o‘zgaradi. (6.18)-ko‘rinadiki, Yung moduli

larda o‘lchanadi.

Bo‘ylama cho‘zilish yoki siqilish vaqtida deformatsiyalanayotgan sterjyenning ko‘ndalang o‘lchamlari ham o‘zgaradi. Sterjyenning yo‘g‘onligining nisbiy o‘zgarishi

deb olinsa, -bo‘ylama cho‘zilish vaqtida ko‘ndalang siqilish koeffitsiyenti deyiladi.

nisbatga Puasson koeffitsiyenti deb ataladi.

2.Malekula erkin yugirish yo’lining o’rtacha uzunligi. Gaz malekulalari betartib issiqlik harakati sababli bir biri bilan to’qnashib turadi. Bu to’qnashuvlar orasida malekulalar biror yo’lni bosadilar.Shu sababli malekulalarining o’rtacha yugurish yo’li tushunchasi kiritilgan.Uni < > bilan belgilanadi.Hisobga ko’ra < > quydagiga teng bu yer -molekulaning effektiv diametric, p –hajm birligidagi molekulalar soni.

3. elektrostatik maydon kuchlanganligining oqimi. Gauss teoremasi.

Elektrostatik maydonni maydon kuch chiziqlari (kuchlanganlik chiziqlari) yordamida tasvirlash mumkin.

S - yuzadan tik o`tuvchi kuch chiziqlari soni F<sub>E</sub> elektrostatik maydon kuchlanganlik vektori oqimiga teng bo`lib,

Ф_E = (16.1)

formula bilan aniqlanadi, bunda E_n - vektorning S yuzaga o`tkazilgan normalga proyeksiyasi (16.1 - rasm).

Rasmdan ko`rinadiki, S yuza va uning S<sub>n</sub> proyeksiyasi orqali bir xil kuchlanganlik chiziqlari o`tadi, ya`ni

Ф_E = ES cos 

yoki

Ф_E = E_n S, yoki Ф_E = ES_n, (16.2)

bunda  - va vektorlar orasidagi burchak.

Kulon qonuni va elektrostatik maydonlarning superpozitsiya prinsipi ixtiyoriy nuqtaviy zaryadlar sistemasi maydonini hisoblash imkonini beradi. Zaryadlar uzluksiz taqsimlangan hol uchun

yig’indi integralga almashtiriladi. Lekin, bu integralni hisoblash juda murakkab matematik masala hisoblanadi. Shuning uchun hisoblashni soddalashtiradigan turli hil usullar ishlab chiqilgan. Shunday amaliy jihatidan muhim va sodda usullardan biri elektrostatik maydonlarni hisoblashga Gauss teoremasini qo`llashdir.

Gauss teoremasi ichida elektr zaryadi joylashgan berk sirt orqali maydon kuchlanganligi vektori oqimini hisoblashga imkon beradi.