«Нотиқлик тарихи ва назарияси» фанидан ўқув-мажмуа

Феъллар

Оқлаш, айбдорлигини тан олиш, (қонун доирасида) ҳисоблаш, (қонун доирасида) ҳукм чиқариш, санани аниқлаш, баҳолаш, саралаш, айбламоқ (судлаш), диагноз қўйиш (касалликни аниқлаш) ва б.

Буйруқ бермоқ, ишдан бўшатмоқ, жарима солмоқ, ишдан олмоқ, ялинмоқ, илтимос қилмоқ, бекор қилмоқ, тайинламоқ, таъқиқламоқ, маслаҳат бермоқ ва б.

Ваъда бермоқ, кафил бўлмоқ, режалаштирмоқ, маъқулламоқ, қўллаб-қувватлаш, келишмоқ, қасам ичмоқ ва б.

Миннатдорчилик билдирмоқ, кечирим сўрамоқ, мақтамоқ, табрикламоқ, танқид қилмоқ, айбламоқ, маъқулламоқ, қарғамоқ, қадаҳ сўзи айтмоқ, нима учундир ичмоқ, баҳслашмоқ, норозилик билдирмоқ ва б.

Таъкидламоқ, инкор қилмоқ, хабардор қилмоқ, маълум қилмоқ, ҳикоя қилмоқ, қаршилик қилмоқ, тахмин қилмоқ, фол очмоқ, шубҳаланмоқ, ишонмоқ, билмоқ, исботламоқ ва б.

Дж.Серль варианти

1.Ассертивлар	2.Директивлар	3.Комиссивлар	4.Экспрессивлар	5.Декларативлар
(Таъкидлар-репрезентативлар)	(ҳохиш-истаклар)	(ваъдалар)	(нутқий одоб-аҳлоқ)
Мақсад - вазиятнинг маълум асосий ҳолатини ифодалаш	Мақсад - гапирувчини эшитувчини бирор-бир ҳаракатни амалга оширишига эришиш учун қилган ҳаракати	Мақсад - гапирувчига маълум мажбуриятларни юклаш	Мақсад - маълум психологик муносабатни ифодалаш	Мақсад - вазиятнинг маълум ҳолатини таъминлаш
Ифодаланаётган психологик ҳолат - нимагадир ишонтириш	Ифодаланаётган психологик ҳолат - келажакда нимагадир муҳтожлик (талаб)	Ифодаланаётган психологик ҳолат -ваъдани бажаришга интилиш	Ифодаланаётган психологик ҳолат кенг диапазонга эга	Ифодаланаётган психологик ҳолат - дунёда ўзгаришлар қилиш истаги
Мисол: Мен шуни маълум қиламанки, у кетди	Мисол: Мен кетишингни сўрайман	Мисол: Мен ваъда қиламан, у кетади	Мисол: Мен сизни янги ишга ўтганлигингиз билан табриклайман	Мисол: Мен сенинг кетишингни талаб қиламан