«Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi» fanidan Kurs ishini

Download 245,81 Kb. bet 5/11 Sana 03.03.2022 Hajmi 245,81 Kb. #481129

Bog'liq
Kurs ishi

Ko‘rsatkichlar nomi	Oliy nav OKP 21 8111 0220		Birinchi nav OKP 21 8111 0230
Ikkinchi nav OKP 21 81110240
1. Nitrat va ammoniyli azot umumiyxisoblangan miqdori: - quruq NH4NO3 ga hisoblaganda, %, kam emas	Me’yorlanmagan
- quruq moddadagi azot, %, kam emas	34,4		34,4			34,0
2. Suvning massa ulushi, %, ko‘p emas: sulfatli va sulfat-fosfatli qo‘shimcha bilan kalsiy va magniy nitrat qo‘shimchasi bilan	0,2 0.3		0,2 0.3			0,3 0.3
3. 10%li eritma rN ko‘rsatkichi, kam emas - sulfat-fosfatli qo‘shimcha bilan kalsiy va magniy nitrat qo‘shimchasi bilan	5,0 4,0		5,0 4,0			5,0 4,0
4. 10%-li azot kislotasi eritmasida erimaydigan moddalar, %, ko‘p emas	Me’yorlanmagan
5. Donachalar tarkibi: - 1 dan 3 mm gacha o‘lchamli donachalar %, kam emas	Me’yorlanmagan
- 1 dan 4 mm gacha o‘lchamli donachalar %, kam emas				95 Me’yorlanma gan 4 0,0
shundan:	95		95
- 2 dan 4 mm gacha o‘lchamli donachalar %, kam emas	80		50
- 1 dan kichik o‘lchamli donachalar %, ko‘p emas	3		3
- 6 mm dan katta o‘lchamli donachalar %, kam emas	0,0		0,0
6. Donachalarning statik mustaxkamligi, N/granula ( kg/granulu), kam emas: sulfatli va sulfat-fosfatli qo‘shimcha bilan kalsiy va magniy nitrat qo‘shimchasi bilan	10 (1,0) 8 (0,8)	7 (0,7)			5 (0,5)
7. Sochiluvchanlik,%, kam emas	100	100			100

4. Jarayonning fizik - kimyoviy asoslari

Ammoniy nitrat ya’ni ammiakli selitra azot kislotasini ammiak gazi bilan neytrallash natijasida hosil qilinadi, va bu jarayon quyidagi reaksiya asosida amalga oshiriladi:
NH_3(g) + HNO_3(s) =NN₄O_3(k) + 144,9 kj (6.1)
Bu geterogen sistema ekzotermik jarayon bo‘lib, katta tezlik bilan boradi va ko‘p miqdordagi issiqlik ajralib chiqadi. Sanoatda bu issiqlikdan reaksiya natijasida hosil qilingan eritmaning konsentratsiyasini oshirishda unumli foydalaniladi.
47-60% li nitrat kislotasini ammiak gazi bilan neytrallash natijasida ammoniy nitrat eritmasi hosil bo‘ladi. Bu eritmani bug‘latishda neytrallanish issiqligidan foydalaniladi. Bunda ajralib chiqadigan issiqlik miqdori nitrat kislotasining konsentratsiyasiga to‘g‘ri proporsional ravishda bog‘liq bo‘ladi (4.1.-rasm). Olinadigan eritmadagi ammoniy nitrat miqdori reaksiya uchun olingan nitrat kislotasi konsentratsiyasiga proporsional o‘zgaradi hamda neytrallanish issiqligidan foydalanilganda uning eritmadagi miqdori oshib boradi (4.1- rasm).
10O 105 110 kJ 1 mol NN₄ NO₃ ga

1. 
   4.1-rasm. Nitrat kislotasini gaz xolidagi ammiak bilan neytrallash issiqligi — (atmosfera bosimi va 18°C da)
   

HN0_3, %
4.2-rasm. Eritmadagi HN4NO3 miqdorining reaksiya uchun olingan HN0₃- konsentratsiyasiga bog‘liqligi (70⁰ C)
1 -reaksiya issiqligidan foydalanilganda (issiqlik yo‘qotilishii 3% atrofida); 2
— issiqlikdan foydalanilmagan xolda.

Reaksiya muxitidan issiqlikni chiqarib turish faqatgina undan unumli foydalanishgina emas, balki reaksiyadan unumli foydalanish uchun ham zarurdir.

Chunki, issiqlik oshib borgan sayin nitrat kislotasi va ammoniy nitratning parchalanish jarayonlari sodir bo‘lib, azotning yo‘qotilishiga sabab bo‘ladi. Bu esa issiqlikdan neytrallash jarayonida foydalanishni murakkablashtiradi. Natijada yangi texnologik sharoit va jixozlarni yaratish majburiyatini tug‘diradi. Ilk bora ma’lum bo‘lgan usullarda reaksiya issiqligidan foydalanilmas va ammoniy nitrat eritmasi suvli sovutgich orqali o‘tib, neytrallash jixozi (reaktor) va ammiak yutgich (absorber) oralig‘ida aylanar edi. Keyinchalik bu usul o‘rnini boshqasi egalladi, ya’ni eritma neytrallash jixozidan vakuum-bug‘latgichga beriladigan bo‘ldi. Bu usulda neytrallash 180-200°C xarorat va 0,35-0,6 MPa bosimda olib boriladi. Bug‘latish esa atmosfera bosimida yoki undan pastroq bosimda o‘tkaziladi. Bunda hosil bo‘lgan bo‘g‘ bug‘latiladigan ammoniy nitrat eritmasining konsentratsiyasini 75-80% dan 95-99% gacha vakuum-jixozida bug‘latish uchun ishlatiladi. Bu usullarning barchasi eritmani reaksiya muxitida qaynab ketishdan saqlaydi.
Bizda qo‘llaniladigan usullarda reaksiya issiqligidan foydalanishda neytrallash jixozining o‘zi ishlatiladi. Bunda neytrallanish bilan bir paytda eritma qaynaydi va bug‘lanadi.
Ilgarilari sanoatda 47-57% li nitrat kislotasi ishlab chiqarilar edi. NIF da
neytrallash natijasida 62-83% NH4NO3 eritmasi olinar va undan 98,7% li ammoniy nitrat suyuqlanmasini hosil qilish uchun uch bosqichli vakuum-bo‘g‘latgichdan foydalanilgan. Bu jarayonda NIF da hosil bo‘lgan bug‘ va qo‘shimcha bug‘dan samarali foydalanilgan.
Suyuqlanmani donadorlash jarayoni esa diametri 12-16 m va balandligi 30-35 m bo‘lgan kislotabardosh g‘isht bilan qoplangan, sovuq xavoning qarama-qarshi oqimidan foydalanuvchi temir-betonli minorada amalga oshiriladi.
Ishlab chiqarish quvvati sutkasiga 450-600 tonna ammiakli selitra bo‘lgan, eskirgan bunday qurilmalar xozirda ham ayrim korxonalarda ishlatilmoqda.
XX asrning oltmishinchi yillaridan boshlab 58-60% li nitrat kislotasi ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilgan. So‘tkasiga 1360-1575 tonna mahsulot ishlab chiqariladigan ammiakli selitra (AS) qurilmalari ishlab kelmokda.
Bunday qurilmalar AS-67, AS—72 va AS-72M (takomillashgan) yuqori texnik darajada ishlangan, avtomatlashgan, samarali usul va sharoitlar barpo qilingan bo‘lib, yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarish imkonini beradi. Ular jixozlarining joylashishi, tuzilishi, texnologik tartibi bilan o‘zaro farqlanadi.
AS-67 qurilmasida sulfat qo‘shimcha (eritmaga sulfat kislota) qo‘shish, AS-72 da — sulfat-fosfat qo‘shimcha qo‘shish va AS-72M da esa
magnezial (magniy nitrat) qo‘shish bilan amalga oshiriladi.

6. 
   
   Download 245,81 Kb.
   
   Do'stlaringiz bilan baham: