Nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

ns-
3
- 2006 yil o`rtalarida ns-2 ga alternativa sifatida boshlangan loyiha. Ns-3 
simulyatori tarmoqni modellashtirish, tarmoqni tadqiq qilish va o'qitish uchun ochiq, 
kengaytiriladigan platformani taqdim etish uchun yaratilgan. Qisqacha aytganda, ns-
3 paketli ma'lumot uzatish tarmoqlari qanday amalga oshirilishini va ishlashini 
ko'rsatib beradi. Ns-3-dan foydalanish sabablari talab qilinadigan holatlar, haqiqiy 
tizimda amalga oshirish qiyin yoki imkonsiz bo'lgan tadqiqotlar, yuqori darajada 
boshqariladigan muhitda, ko'paytiriladigan muhitda tizimning xatti-harakatlarini 
o'rganish, 
shuningdek 
tarmoqlar 
qanday 
ishlashini 
o'rganish 
mumkin.Foydalanuvchilar ns-3-da taqdim etilgan modellar to'plami Internet 
protokollari va tarmoqlarining ishlashini taqlid qilishga e'tibor berishadi, ammo ns3 
faqat Internet tizimlari bilan chegaralanmaydi, ba'zi foydalanuvchilar ns-3-ni 
Internetga asoslangan bo'lmagan tizimlarni taqlid qilish uchun ishlatadilar.
GNS3 
(Graphical Network Simulator) 2008 yilda Jeremi Grossmann 
tomonidan yaratilgan yana bir bepul tarmoq simulyatori. 2015 yilga kelib, ushbu 
tizimni yuklab olish soni 11 milliondan oshdi.Ushbu simulyatorning mashhurligi
ko`p tarmoqli murakkab tarmoqlarni simulyatsiya qilishga imkon berishi bilan 
bog`liq.

---

GNS3 bu marshrutizator va virtual mashinalarning virtual tarmog'ini 
simulyatsiya qilishga imkon beradigan grafik tarmoq simulyatoridir. O'qitish va test 
qilish vositadir. Deyarli barcha platformalarda ishlaydi. GNS3 ishlatiladigan 
apparat platformasiga qarab, Cisco, Cisco ASA, Juniper marshrutizatorlaridan, 
shuningdek, tarmoq operatsion tizimlarida ishlaydigan serverlardan iborat murakkab 
loyihalarni qurish mumkin.GNS3 bir nechta virtual mashinalarni, jumladan Cisco 
tarmoq uskunalari uchun Dynamips, marshrutizatorlar uchun VMWare, VirtualBox, 
Docker va QEMU hamda kommutatorlari uchun Juniper kabilarni qo`llab-
quvatlaydi. Simulyator taqsimlangan arxitekturaga ega bo`lib, u virtual va haqiqiy 
qurilmalarni birlashtirishga imkon beradi, shu bilan ishlash samaradorligini oshiradi 
va ushbu modellarni haqiqiy tarmoqlarning modellariga yaqinlashtiradi. Bundan 
tashqari, bir nechta kuzatuv fayl formatlari (pcap bilan birga) qo`llab-quvvatlanadi.
Opnet -
bu dastur yaratuvchilariga ilmiy ishlarni topshirish sharti bilan, ta`lim 
maqsadlarida bepul foydalanish imkoniyati bo`lgan tijorat mahsulot. Opnet juda 
do`stona 
foydalanuvchi 
interfeysi 
va 
mukammal 
IP 
tarmoqlarini 
qo`llabquvvatlashga ega. Konfiguratsiya oyna interfeysi orqali ham, buyruq satridan 

---

ham amalga oshirilishi mumkin. Ko`plab funktsiyalarga ega bo`lgan qurilmalarning 
aksariyati qo`llab-quvvatlanadi. Simulyatsiya natijalarini turli xil formatlarda olish 
mumkin, ularning eng mashhurlari grafikadir. OPNET oilasi (OPNET Technologies 
tomonidan) mahalliy va global tarmoqlarni, kompyuter tizimlarini, dasturlarni va 
taqsimlangan tizimlarni loyihalash va modellashtirish vositasi hisoblanadi.
U o`z foydalanvchilariga quyida keltirilgan imkoniyatlari ochib beradi:
• 
Topologiya va tarmoq trafigi ma'lumotlarini import va eksport qilish 
imkoniyati;
• 
Mijoz-server dasturlari va yangi texnologiyalarning tarmoq ishlashiga 
ta'sirini tahlil qilish;
• 
Ierarxik tarmoqlarni, ko'p protokoli mahalliy va global tarmoqlarni 
modellashtirish;
• 
marshrutlash algoritmlarini hisobga olish; 
Ob'ektga yo'naltirilgan 
yondashuv.
• 
Protokol va ob'ektlarning keng qamrovli kutubxonasi.
Quyidagi mahsulotlarni o'z ichiga oladi:

---

• 
Netbiz (hisoblash tizimini loyihalash va optimallashtirish),
• 
Modeler (tarmoqlar, kompyuter tizimlari, dasturlar va tarqatilgan 
tizimlarning ishlashini modellashtirish va tahlil qilish),
• 
ITGuru (aloqa tarmoqlari va tarqatilgan tizimlarning samaradorligini 
baholash).