Nochiziqli elektr zanjirlardagi o‘tkinchi jarayonlar va ularni hisoblash usullari

11-MA’RUZA
O’ZGARMAS TOK MAGNIT ZANJIRLARI

Nochiziqli elektr zanjirlardagi o‘tkinchi jarayonlar va ularni hisoblash usullari

REJA:

1. 
   Nochiziqli elektr zanjirlardagi o‘tkinchi jarayonlar va ularni xisoblash usullari.
   
2. 
   Shartli linearlash usuli.
   
3. 
   Analitikaviy usul.
   

Nochiziqli elektr zanjirlardagi o‘tkinchi jarayonlar va ularni xisoblash usullari.

Nochiziqli elektr zanjirlarda bitta turg‘unlashgan xolatdan boshqasiga o‘tishdagi fizikaviy jarayonlar chizig‘iy zanjirlardagiga qaraganda bir qancha murakkab. CHunki o‘tkinchi jarayon davomida Nochiziqli elektr parametrlari o‘zgarishsiz qolmaydi, balki vaqt bo‘yicha o‘zgaradi. Nochiziqli zanjirlarning bu xususiyatlarini hisobga olish zanjirdagi dinamikaviy rejimlarni ifodalaydigan Nochiziqli differensial tenglama echimining aniqligiga bog‘liq. O‘tkinchi jarayonlar grafikaviy, analitikaviy va grafoanalitikaviy usullar bilan hisoblanadi.

Ketma -ket ulangan R, L(i) zanjirlarni o‘zgarmas kuchlanishga ulash.

Nochiziqli elektning veber-amper xarakteristikasi (i) u(x) tipidagi gisterezissiz simmetrik egri chiziqni ifodalaydi va t=0 uzilish paytida tok i(0) va oqim (0)ni nolga teng deb qabul qilamiz. Dastlab zanjirni u=Uo o‘zgarmas kuchlanishga ulagandagi o‘tkinchi jarayonlarni hisoblashning ba’zi usullarini ko‘ramiz. G‘altak chulg‘amining aktiv qarshiligidagi isrof Ra va o‘zokdagi Rp isroflar rezistor r dagi Rr isroflar bilan ekvialentlashtirilgan deb faraz qilamiz.

SHartli linearlash usuli.

b)

Grafoanalitikaviy shartli linearlash usulida Nochiziqli induktiv g‘altak L(i) o‘tkinchi jarayon tugagandan so‘ng turg‘unlashgan tok I_turg‘ va oqim _turg‘ ga mos keladigan statikaviy paterametr kabi hisoblangan, biror shartli va miqdori bo‘yicha o‘zgarmas ekvivalent induktivlik Le ga ega deb hisoblanadi. Berilgan Nochiziqli (i) xarakteristika shartli ravishda M nuqtadan o‘tuvchi to‘g‘ri chiziq  =Le(i) bilan almashtiriladi , a - chizma, bu erda i =I_turg‘ = Uo/r va =_turg‘=L_ekv I_turg‘. Qabul qilingan shartlarga asosan zanjir muvozanat tenglamasi:

bu tenglikni quyidagi ko‘rinishda qayta yozamiz:

O‘zgaruvchan  ga nisbatan chizig‘iy differensial tenglama kabi echib, quyidagini hosil qilamiz:

bu erda: - vaqt konstantasi, (sek)
Bu ekspotensial egri chiziq b- chizmada ko‘rsatilgan .Undan tanlangan t₁, t₂...t_n paytlar uchun ₁,₂,. . _n ilashgan oqimlarning qiymatlarini aniqlab a - chizmadan (i)dan ularga mos i₁, i₂....in toklarni topamiz va misolidagi noma’lum i(t) egri chizigi yasaladi. Oldin r, L chizig‘iy zanjir uchun olingan o‘tkinchi tokning o‘zgarish qonunidan farqli, Nochiziqli zanjirdagi o‘tkinchi tok i(t) vaqt bo‘yicha notekis o‘zgaradi, jarayon boshida tokning o‘sishi sustlashgan, oxirida esa teskarisiga, turg‘unlashgan qiymatlarga yaqinlashganda tezlasha boshlaydi. Bu xolga ferromagnitaviy element dinamikaviy induktivligi Lg(i) xarakterining o‘zgarishi qonuniga teskari bo‘lishi sababdir.