Gidroelektrostantsiyalar, atom elektr stantsiyalari, geotermik va shamol energetikasi qurilmalari tomonidan ishlab chiqariladigan elektr energiyasi ishlab chiqarish
Gidroelektrostantsiyalar, atom elektr stantsiyalari, geotermik va shamol energetikasi qurilmalari tomonidan ishlab chiqariladigan elektr energiyasi ishlab chiqarish(million tonna)
1970
1980
1990
1995
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
33,4
63,2
98,3
95,4
102
108
105
106
111
112
114
Energiyani rivojlantirish bilan birga, elektr energetikasini to`g`ri joylashtirish masalalariga ham katta e’tibor qaratilmoqda. Elektr stantsiyalarini oqilona taqsimlashning eng muhim sharti mamlakat iqtisodiyotining barcha tarmoqlari va aholining, shuningdek, kelajakda har bir iqtisodiy hududning ehtiyojlarini to`liq hisobga olish hisoblanadi.
Bozor iqtisodiyotini rivojlantirishning hozirgi bosqichida elektr energetikasini joylashtirish tamoyillaridan biri kichikroq issiqlik elektr stansiyalarining imtiyozli qurilishi, yangi turdagi yoqilg`i turlarini joriy etishdir. Uzoq masofali yuqori kuchlanishli energiya uzatish tarmoqlarini rivojlantirish.
Elektr energiyasini rivojlantirishning o`ziga xos xususiyati atom stansiyalarini qurish , birinchi navbatda, kam yonilg`i manbalari bo`lgan joylarda. Ularni joylashtirishda AESlar iste’molchilar omili hisobga olinadi. Yadro yoqilg`isining isbotlangan dunyo zahiralarining energiya ekvivalenti ma’lum bo`lgan jahon ko`mir, neft va gidroenergetika zaxiralarining energiya ekvivalentidan ancha ko`p ekanligi aniqlandi. Bundan tashqari, atom stansiyalarining boshqalardan ustunligi ularning yoqilg`i yoki suv resurslaridan qat’i nazar, har qanday hududda qurilishi mumkin.
Elektr energetikasini rivojlantirish va joylashtirishning muhim xususiyati kengdir kombinatsiyalangan issiqlik va elektr stantsiyalarini qurish (ChP) turli sanoat va kommunal xizmatlarini isitish uchun. Issiqlik energiyasini ishlab chiqarish shaharlar va ishlab chiqarish korxonalarining markazlashgan issiqlik ta’minoti sifatida tushuniladi. Issiqlik yoqilg`i tejashni ta’minlaydi va elektr stantsiyalarining samaradorligini deyarli ikki barobarga oshiradi, isitish, havoni tozalash va issiq suv bilan ta’minlash uchun arzon issiqlik energiyasini ishlab chiqarish imkonini beradi va natijada aholining uy-ro`zg`or ehtiyojlarini yaxshiroq qondirishga yordam beradi.
Elektr stantsiyalarni joylashtirish bo`yicha amaliy ishlarda gidroelektrostantsiyalarning issiqlik elektr stantsiyalari bilan hamkorligi katta ahamiyatga ega. Buning sababi shundaki, gidroenergetika stansiyalarida elektr energiyasi ishlab chiqarilishi daryolarning suv rejimida o`zgarish tufayli yil davomida sezilarli darajada o`zgarib turadi. Termal va gidroelektrostantsiyalarni bir xil energiya tizimiga birlashtirib, issiqlik elektr stantsiyalarida ishlab chiqarilgan elektr energiyasi tufayli yiliga kam suv davridagi gidroelektrostantsiyalarda energiya ishlab chiqarishning etishmasligini qoplash imkonini beradi.
Elektr energiyasi ishlab chiqarish tarkibiga quyidagilar kiradi: 66,8 foizi issiqlik elektr stantsiyalari, 18 foizi gidroelektrostantsiyalar, qolganlari esa (15,2 foizi) atom elektrostansiyalari hisoblanadi.
Asosiy qoidalar yangi energiya siyosati bo`lishi kerak:
1. rublning energiya narxlarining dunyo narxlariga konvertatsiyalanishi bilan birga, ichki bozorda narx o`zgarishini asta-sekin yo`q qilish;
2. yoqilg`i-energetika kompleksi korxonalarini aholi, xorijiy investorlar va mahalliy tijorat tuzilmalarining jalb etilishi bilan birlashtirish;
3. mustaqil energiya ishlab chiqaruvchilarni qo`llab-quvvatlash, birinchi navbatda mahalliy va qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanishga qaratilgan;
4. Rossiya elektr-energiya kompleksi va BESning yaxlitligini saqlash.
Iqtisodiy rivojlanishning yuqori sur’atlarda elektr energiyasiga bo`lgan talabining prognoz qilinishicha, elektr energiyasining umumiy ishlab chiqarish hajmi 2010 yilga kelib 1070 mlrd. KVt / soatgacha oshishi mumkin.
Kelajakda Rossiya katta investitsiyalar talab qiluvchi va ekologik tarangliklarni yuzaga keltiradigan katta issiqlik va gidravlik stansiyalarni qurishdan voz kechishi kerak.
Rossiyaning energetika sanoatining negizi butun istiqbol uchun issiqlik elektr stansiyalari bo`lib qoladi. Sanoatning o`rnatilgan quvvati tarkibida energiya ulushi 63-65% darajasida qoladi.
Mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko`ra, Rossiyada samarali energiya tejaydigan texnologiyalarni joriy etish hisobiga 2010 yilga kelib 112 milliard kVt / soat elektr energiyasini iste’mol qilishni kamaytirish mumkin.
Shuning uchun elektr energiyasini ishlab chiqarishda emas, balki energiyani tejovchi texnologiyalarda, shuningdek, mamlakatda, ayniqsa, mineral yoqilg`ida energiyani tejash imkonini beradigan va atrof muhitga salbiy ta’sirni kamaytirish imkonini beradigan yangi yoki muqobil energiya manbalaridan foydalanishda investitsiyalarni ko`paytirish kerak.
