Noananaviy energiya turlari va ulardan foydalanish

3. Hamma vaqt ham refraksiya yoritqichning ikkita ekliptik koordinatasiga ham ta’sir qiladimi?
4. Refraksiya Yer ekvatorida kunning davomiyligiga qanchalik ta’sir qiladi?
5. Refraksiya gorizont atrofida Quyosh va Oyning ko’rinma diametriga qanday ta’sir ko’rsatadi?
6. To’g’ri chiqishlari 8^h50^m va 9^h46^m ga teng bo’lgan yulduzlarning qandaydir vaqt momentida azimutlarining farqi aniqlangan. Agar refraksiyani hisobga olsak, bu farq oshadimi yoki kamayadimi?
7. Yer atmosferasi qalinligi va zichligini doimiy deb hisoblab, refraksiya formulasini keltirib chiqaring: r=58^//,2tgz. Havoning sindirish ko’rsatgichi n=1,0002825 ga teng (+10⁰ С harorat va normal atmosfera bosimida).
8. Presessiya hodisasini to’xtatish uchun qanday ikkita shart zarur va etarli?
9. Agar Yer yanayam cho’zinchoqroq bo’lsa, presessiya tezroq bo’larmidi yoki sekinroqmi? Agar Oy yaqinroq joylashgan bo’lsachi? Agar Yer zichroq bo’lsachi? Agar u tezroq aylansachi?
10. Biror vaqt momentida yulduzning ekliptik koordinatalari =359⁰17^/44^//, =-17⁰35^/37^// ga teng bo’lgan. Uning 10 yil, 100 yil oldingi, 100 yil keyingi momentlardagi koordinatalarini aniqlang.
11. Tropik yil 365,2422 o’rtacha quyosh sutkasi
yulduz yili 365,2564 - " –
anomalistik yil 365,2596 - " -
uzunlamalari berilgan. Yulduzlarga nisbatan perigeliyning davriy siljishini va presessiya yo’nalishini ushbu kattaliklar orqali aniqlang.
12. Quyoshning yillik parallaksi nimaga teng? Quyosh va Yer orasidagi masofa parseklarda nimaga teng?


2-amaliy mashg’ulot: Noa’nanaviy energiya manbalari. Geliofizika va quyosh energiyasidan foydalanishdagi zamonoviy yondashuvlar va innovatsiyalar.

1. 
   Yadro fizikasida nishonni bombardimon qiluvchi zaryadli zarrachalar soni ularning mikroamper-soat (mka-s) bilan ifodalaigan umumiy zaryadi bilan xarakterlash qa-bul qilingan. 1 mka-s qancha zaryadli zarrachalar soniga to`g`ri kelishini toping. Masalani: 1) elektronlar va 2) a-zarralar uchun hal qiling.
   
2. 
   Sekinlashtiruvchi moddaning qo`zg`almas yadrosi bilan neytron markaziy elastik to`qnashganda uning kine-tik energiyasi 1,4 baravar kamaygan. Sekinlashtiruvchi mod-daning yadrosi massasini toping.
   
3. 
   _p№^az izotopining qo`zg`almas yadrosi bilay ney-tron markaziy elastik to`qnashgandan so`ig uning tezligi dastlabki tezligining qancha ulushiii tashkil etadi?
   
4. 
   Sekinlashtirilgan neytronlar olish uchun ular tarkibida vodorod (masalan, parafin) bo`lgan moddalar orasidan o`tkaziladi. t₀ massali neytron o`z kinetik ener-giyasining qanchalik katta qismini: 1) protonga (massasi t<sub>0</sub>) va 2) qo`rg`oshin atomi yadrosiga (massasi t = 207t₀) bera olishini toping. Mazkur energiyaning eng katta qis-mi markaziy elastik zarbga muvofiq keladi.
   
5. 
   Zarb markaziy bo`lmay, neytron har to`qnashgani-da o`rta hisobda 45° ga og`sa; bundan oldingi masalada
   
6. 
   neytron bilan. proton o`rtasida epergiya taqsimotipi toping.
   
7. 
   4,6 Mev energiyali peytron protoilar bilan to`q-nashish natijasida yeyekiilashadi. Neytron har to`qnashgan-da o`rta hisobda 45° og`adi deb hisoblab, uning energiyasi 0,23 ev gacha kamayishi uchun pscha marta to`qnashishi kerakligini topipg.
   
8. 
   3 vb/m² ipduktsnya/i! bir jinsli magnit maydoniga zaryadli zarrachalar oqimi uchib kirmoqda. Zarrachalarnipg tezligi 1,52-10⁷ m/sek bo`lib, maydoi kuch chiziqlari p<sub>i</sub> p<sub>g</sub> yo`nalishiga perpendikulyar yo`ialgan. Zarrachaga ta’sir etuvchi kuch 1,46-10<sup>-p</sup> ya bo`lsa, har bir zarrachaning zaryadini toping.
   
9. 
   0,5 Tl induktsiyali zaryadli zarracha bir jinsli magpit maydoniga uchib kirib, 10 sm radiusli aylana bo`ylab harakat qiladi. Zarrachaning tezligi 2,4-Yu<sup>6</sup> m/sek. Bu zarracha uchun massaning zaryadiga bo`lgan nisbatini toping.
   
10. 
    Elektron 180 kv potentsiallar ayirmasi bilan tezlashtirilgan. 1) Nisbiylik nazariyasining tuzatmalari-ni nazarda tutib bu elektronning massasini, tezligini,
    

kinetik eiyergiyasipi va — nisbatini toping. 2) Mazkur elektron uchun relyativistik tuzatmani nazarda tutmay, tezligini toping.

11. 
    Kosmik nurlardagi tez mezonlarning energiyasi taxminan 300 Mev; bu mezonning tinch hrlatdagi energiya-si 100 Mev. Laboratoriya soati bo`yicha bu mezon yashash vaqtida atmosferada qancha masofani boyeib o`tadi? Mezon-ning xususiy yashash vaqti t₀= 2-10^_6 sek.