Nókis qalaliq xaliq bilimlendiriw bólimine qarasli 2 sanli qánigelestirilgen mekteptiń fizika páni muġallimi Dawletniyazov Azamattiń (A) klassinda Elektromagnitler. Elektromagnitli rele temasindaġi ashiq sabaġi

ELEKTROMAGNITLIK RELE: Releniń dúzilisi hám islew principi Elektromagnitlik rele sirtqi tásir (signal) boyinsha avtomat túrde elektr shinjirin úzip-jalġap turatuġin qurilma. Releniń tiykarġi bólimi elektromagnit (1) den ibarat. Giltti qosip, elektromagnit konturdan tok ótkende elektromagnittiń ózegi magnitlenedi, yakor (2) ni ózine tartadi. Buniń menen yakor (3) jumisshi shinjirli kontaktti jalġaydi. Jumis shinjirina hár túrli elektr tutiniwshilar — elektr dvigateller, elektr lampalar hám basqa elektr ásbaplari jalġaniwi múmkin. Rele shinjiri úzilgende prujina (4) yakor (2) ni joqariġa tartadi hám jumis shinjiri úziledi. Jumis shinjirina dvigatel (5) jalġanġan.

«Rele» sózi francuzsha bolip, «almastirip qosiw» degen mánisti bildiredi. Bul at penen Franciyada baylanis bólimleri atalġan. Baylanis bólimlerinde baylanis arbalariniń sharshaġan atlari jańalari menen almastirilip turilġan. Elektromagnitli releniń yakori (2) niń tartiliwi ushin elektromagnitli shinjirġa kishi kernewli, misali, 1,5-4,5 V kernewli derek jalġanadi. Bunda yakordiń elektromagnitlik tartiliwi ushin oramnan kúshsiz tok ótkizsek jetkilikli. Jumis shinjiri bolsa úlken kernewli, máselen, 220-5000 V kernewli elektr tarmaqqa jalġanġan bolip, onnan úlken tok ótedi. Rele kishi kernewli shinjir járdeminde úlken kernewli shinjirlardi jalġap úziwge múmkinshilik beredi

Taza temani Bekkemlew: 1. Elektromagnitlik dúzilisin birinshilerden bolıp kim tárepinen oylap tabılġan?. 2. Elektromagnit degenimiz ne? 3.Elektromagnittiń tartılıw kushi onnan ótip atırġan tok kúshine qanday baylanıslı? 4. Elektromagnittiń tartılıw kúshi konturdaġı oramlar sanına qalay baylanıslı? 5. Elektromagnitlik releniń dúzilisi hám islew principin túsindiriń.

Másele sheshiw úlgisi 1.Elektromagnittiń tok kúsh 6 mártebe artsa. Katushkadaġı sımlardıń oramlar sanı 3 ese kemeytsek yakordıń elektromagnittiń tartılıw kúshi qanday ózgeredi.

Berilgeni. Formulasi

I1=I

I2=6I

n1=n Sheshiliwi

n2=n/3

F2/F1=?

5.Juwmaqlaw. Oqiwshilardiń juwap bergenine qarap tiyisli bahalarin qoyaman. Demek búgingi sabaqtan oqiwshilar qanday maġliwmatlar aldi.Olardiń ózlerine ortaġa soraw taslap juwaplarin kútemen.Kemis jerlerin toliqtirip baraman. 6.Ūyge tapsirma. Oqiwshilarġa tapsirma 8- klass sabaqliqinan 57-tema 157-160 betlerde Elektromagnitler. Elektromagnitli rele temasin oqip keliw jáne 160– bette berilgen 26-shiniġiwdi shiġarip keliw. OIBDO T. Daniyarova Pán múġallimi A. Dawletniyazov