Nókis qalaliq xaliq bilimlendiriw bólimine qarasli 2 sanli qánigelestirilgen mekteptiń fizika páni muġallimi Dawletniyazov Azamattiń (A) klassinda Elektromagnitler. Elektromagnitli rele temasindaġi ashiq sabaġi

TK1, PK1
Sabaq islenbe, dápter, ruchka
2.	Ūyge tapsirma soraw	8minut	Soraw juwap	TK1, TK2, PK1, TK3	Videopraektor ekran tarqatpa Materiallar
3.	Taza temani túsindiriw	15minut	Kishi leksiya	TK2, TK5, PK1,PK2	Slayd , kórgizbeli qurallar, doska por
4.	Taza temani bekkemlew	15minut	Jeke islesiw	TK2, TK5, PK2	Tarqatpa materiallar
5.	Oqiwshilardi Bahalaw	3minut	Soraw juwap	TK4, TK3, PK1,	Sabaqliq
6.	Ūyge tasirma beriw	2minut	Másele sheshiw	TK2	Sabaqliq

Shólkemlestiriw. Klassqa kelip oqiwshilar menen sálemlesemen.Oqiwshilardiń nawbettegi sabaqqa tayarliġin tekseriw. Klass tazaliġina itibar beriw. Ūyge tapsirma soraw. Oqiwshilarqa ótilgen temalardan tómendegi Blits sorawları beriledi.

Ūyge tapsirma sorawlari.

3.Jasalma magnit degenimiz ne?
4.Tabiyiy magnit degenimiz ne?
1.Magnit sózi qayerden kelip shıqqan?
2.Beruniydıń magnit háqqındaġı táliymatları
haqqında nelerdi bilesiz?

1.«Magnit» sózi Kishi Aziyadaġi Magnesiya qalasiniń atinan kelip shiqqan. Bul jerde tabilġan temirdi tartiwshi tasti «magnesiya tasi» dep ataġan. 2. Ulli jerlesimiz Abu Rayxan Beruniy (973-1047) óz miynetlerinde magnitti «ohanrabo» — «temirdi tartiwshi» dep ataġan. Beruniy qum aralas altin bóleksheleri arasinan temir bóleklerin ayirip aliwda magnitten paydalanilatuġini haqqinda jazip qaldirġan. 3. Tábiyiy magnit uzaq waqit tásir yettirilgende magnitlengen polat bólekleri jasalma magnitler dep ataladi. 4. Óziniń magnitlengen halin uzaq waqit joġaltpaytuġin dene turaqli magnit yamasa ápiwayi magnit dep ataladi.

Таzа теmа: Elektromagnitler. Elektromagnit hám onıń magnit maydanı katushkanıń kósheri jerdıń qubla hám arqa polyuslarınıń baġıtına perpendikulyar etip qoyayıq. Katushkanıń ushlarınan 10-15 sm uzaqlıqqa magnit strelkasın qoyıp, gilitti qossaq, ol katushka tárepke belgili múyeshke burıladı. Katushkanıń ishine temir ózek kiritilse, strelka janede úlkenrek múyeshke burıladı. Demek, temir ózek katushkanıń payda etiw úshın ózekke izolyatsiyalanġan sım oraladı.

Tájriybeniń suwretleniwi .

Kórgizbeli ásbaplardan paydalanǵan halda Faradey tárepinen ótkizilgen tájiriybeni kóreyik. Ol katushka hám galvanometrdi izbe-iz jalǵap, tuyıq shınjır payda etti. Katushka ishine turaqlı magnit kirgizilip atırǵanda, galvanometr strelkasınıń qiyalawı baqlanadı. Bunda katushkada tok payda boladi. Eger magnit qozǵalmay katushka ishinde tınısh uslap turılsa galvanometr strelkası noldi kórsetedi, yaǵnıy katushkada toqtiń joǵalǵanı baqlanadı. Al, magnit katushka ishinen suwırıp alınıp atırǵanda, jáne katushkada toqtiń payda bolǵanlıǵı baqlanadı. Bunda galvanometr strelkası keri tárepke awadı

Katushkanıń suwretleniwi

Temir ózekke bir neshe qabat qılıp izolatsiyalanġan ótkizgish (sım) orap payda etilgen katushka elektromagnit dep ataladı. Elektromagnitlik dúzilis 1825-jılda anglishan artilleriyashısı Vilyam Sterjen tárepinen oylap tabilġan. Ol jaratqan elektromagnittiń katushkası tek bir qatlamı sımnan ibarat edi.