Nókis filialí Kаypnazarov S. G., Maxambetova U., Dauletmuratova R

L=X_max – X_min
1-súwrette kórsetilgen gistogramma baqlawlar nátiyjesi tiykarında qurılģan bolıp, kestede toparlanģan. Kórsetilgen mısalda birinshi hám keyin aralarģa baqlawlardıń ulıwmalıq sanınan 0,1; 0,2; 0,36; 0,22 hám 0,12 ler túsedi. Bunda joqarındaģı barlıq sanlardıń jıyındısı birge teń boladı. Eger tosınarlı shama x tıń mánisleriniń bólistırıliwi statistikalıq turģın bolsa, ol halda shamanı bir qıylı sharayatta tákirar baqlawlarda hár bir intervalģa salıstırmalı jiyiliklerdı túsiwi dáslepkisine jaqın boladı. Bol sonı bildiredi, gistogrammanı bir márte kóriw menen isenim menen keyinbaqlawler haqqında nátiyjelerdiń intervalları boyınsha bólistırıliwialdınnan aytıp beriw múmkin.
Gistogrammada gistogramma konturı hám abcissa kósheri menen shegaralanģan ulıwmalıq maydandı S₀=1 dep, baqlawlar nátiyjeleriniń ol yaki bul intervalģa túsken salıstırmalı jiyilik di ulıwmalıq maydanģa qatnasınan anıqlaw múmkin.
Bul itimallıq P(x) iymek sızıģınıń x₁ den x₂ ge deyini intervalinde jaylasqan maydandı shegaralanģan bólistırıliw iymek sızıģınıń ulıwmalıq maydanına qatnası menen táriyplenedi. Metrolgiyalıq ameliyatta úzliksiz tosınarlı shamalardan tısqarı diskret tosınarlı shamalar da ushıraydı. Diskret tosınarlı qáteliklerdi bólistırıwge mısal 3-súwrette kórsetilgen.
Diskret tosınarlı sanlardıń (shamalardıń) orta arıfmetikalıq mánisi X ólshewler nátiyjeleriniń jıyındısı ólshewler sanına keriliginen tabıladı:
Bul jerde: x_i – bólek ólshewler mánisi;
n – ólshewler sanı yaki tańlawlar sıyımlılıģı
Mısalı, toģız san alınģan 5,3,7,9,8,4,5,8.
Olardan ortasha arıfmetikalıģı 6 ģa teń.
Itimallıqtıń bólistırıliwi sanlı xarakteristikalarına tómendegiler kiredi: disperciya, ortasha kvadratlıq awısıw (ózgeriw), varıaciya koefficienti, ortasha absolyut awısıw, tarqaqlanıw kólemi.
Metrologik ámeliyatta ólshenetuģın maydanlardıń negizgi (izlenip atırģan) mánisin bahalawda yaki ólshew nátiyjesin tabıwda hám qatar baqlawlar nátiyjeleriniń topaı boyınsha qáteligin tabıwda tosınarlı shamanıń bólistırıliw funkciyasınıń parametrleri noqatlı (toshkalı) bahalaw jolı isletiledi. Bul usıl statistik máseleni, yaģnıy n óz betinshe tájireybe nátiyjeleriniń qatar mánislerin tańlaw tiykarında sheshiwge tiykarlanadı.
Egerde parametr bir san menen sáwlelense, onı bahalaw noqatlı delinedi. Ólshew nátiyjesiniń yaki tosınarlı shamanıń (sanlardıń) disperciyanı quramalı hám sorılmaytuģın (jıljımaytuģın) bahalanıw tómendegishe sáwlelenedi.
ortasha kvadratik aģımnıń bahalanıw yaki standart aģım delinedi.
Ortasha arıfmetikalıq boyınsha ortasha kvadratlıq aģımnıń bahalanıwı tómendegishe sáwlelenedi.


3. Jumıstı orınlaw tártibi

1. 
   Valiktiń uzınlıģı (L hám D) shtangencirkul járdeminde anıqlap ólshewlerdi bir neshe márte ámelge asırıń
   
2. 
   Hár bir alınģan nátiyjelerdi 1.1 kesteniń birinshi qatarına túsırıń
   
3. 
   Kesteniń qalģan bólegin keltirilgen formulalar tiykarında toltırıń
   
4. 
   Ólshenetuģın shamanı haqıyqıy mánisin anıqlań
   
5. 
   Alınģan nátiyjeler hám shamalardıń haqıyqıy mánisin qaysı formulalar járdeminde tawģanıńızdı jazba túrde bayan etiń.
   

Qadaģalaw sorawları

1. 
   Ne sebepten haqıyqıy mánisti anıqlawda ólshewler sanı zárúr?
   
2. 
   Ortasha arıfmetikalıq mánis qaysı formulaģa tiykarlanıp tabıladı?
   
3. 
   Ortasha kvadratlıq aģım qaysı formulaģa qarap tabıladı?
   
4. 
   Tosınarlı shamalardıń itimallıģın qanday bólistırıiw funkciyaların bılasiz?
   
5. 
   Bólistırıliwdiń sanlı xarakteristikaları degende neni túsinesiz?
   
6. 
   Matematikalıq kútiw ne, disperciya ne?
   
7. 
   Tosınarlı shamalardıń tarqaqlanıwı ne hám nege ģárezli?
   
8. 
   Ortasha kvadratlıq ózgeriw (aģım) ne hám ol qanday bahalanadı?
   
9. 
   Ólshew nátiyjelerine qanday sırtqı faktorlar tásir etedi, olar nelerden ibarat?