Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universitetti ergasheva g. S., M. Nataqulova

3. 
Ilm iy ta d q iq o t ish la rin i ta sh k il etish b o sq ich la ri. 
Ilm iy 
tadqiqotning aso siy b o sqichlari. Ilm iy tad q iq o t yo k i ilm iy tadqiqiy 
ishlar (IT I) m aq sad ig a, tab iat y o k i x o 'ja lik , ta rm o q lari (ishlab 
chiqarish so h alari - sanoat, q ish lo q x o 'ja lik ; n o ish lab ch iq arish
sohalari - t a ’lim , s o g 'liq n i saq lash , s a n ’at va b o sh q a la r) b ilan
b o g 'liq lik d arajasi v a ilm iy c h u q u rlig ig a k o 'r a u ch aso siy turga: 
fundam ental (nazariy), am aliy va ish lan m a (tajrib a)g a ajraladi.
F un d am en tal 
(nazariy) 
ta d q iq o tla r 
a tro f 
b o rliq d ag i 
yangi 
qonunlam i 
o chishga, h o d isa la ra ro a lo q alam i 
an iq lash g a, yangi 
nazariya v a ta m o y illa r y aratish g a y o 'n a ltirila d i. U la r ijtim o iy bilim ni 
kengaytirishga, tab iat q o n u n larin i y an ad a ch u q u rro q an g lash g a 
im koniyat beradi. B u tad q iq o tlar h am fan n in g ichida, ham ijtim oiy 
ishlab c h iq arish d a asos (fu n d am en t) h iso b lan ad i.
A m aliy 
ta d q iq o tla r 
ilm iy 
n e g iz
(b aza) 
ish lab
chiqishga 
y o 'n a ltirila d i. M azk u r negiz ish lab ch iq arish n in g yangi vositalari 
(uskunalar, m ash in alar, m ateriallar, ishlab ch iq arish vositalari, ishni 
tashkil 
e tish
va 
b o sh q alar)n i 
y aratish
yoki 
m av ju d larin i 
tak o m illash tirish n i n azard a tutadi. B u tad q iq o tla r ja m iy a tn in g ishlab
81

---

1
chiqarish m uayyan tarm o q larin i rivojlantirishga b o 'lg a n talablarini 
qondirishi lozim .
Ish lan m alar yoki tajrib a ko n stru k to rlik ishlari (T K I)d an m aqsad 
am aliy (yoki fu n d am en tal) tad q iq o tlarn in g natijalarid an texnika 
ishlab ch iq arish tex n o lo g iy asin in g yangi xillarini Ь а ф о q ilish va 
o 'z la sh tirish yoki m avjud nam unalarini tak o m illash tirish m aqsadida 
foydalaniladi. TK I ja ra y o n id a ilm iy -tad q iq o tlar tex n ik av iy takliflarga 
aylanadi. Fan - ishlab ch iq arish u y g 'u n la sh g a n sistem asid a bunday 
ay la sikli 5-rasm da keltirildi.