|
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
637
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
bajarilgan edi. 3-sinfda geometrik shakllar chiziqsiz qog’ozda sirkul, chizg’ich, chizmachilik
uchburchagidan foydalanib yasaladi.
3-sinf matematika darsligida yasashga qator masalalar berilgan bo’lib, bularning yechimlari
chizg’ich va sirkuldan foydalanishni talab qiladi. Xususan, bunda- aylanani teng (3, 4, 6) qismlarga
bo’lishga oid masalalar berilgan. Bunday masalalarni yechish teng tomonli ko’pburchaklarni
yasash, ya’ni teng tomonli oltiburchak, uchburchak va kvadratni yasash bilan bog’lanadi.
1- masala. Aylanani oltita teng qismga bo’l va teng tomonli oltiburchak yasa.
Eng oldin aylanani chizish kerak. Aylanani chizish uchun oldin nuqta belgilab, unga sirkul
oѐg’ining uchi qo’yiladi. O’quvchilarga sirkulning biryog’i mahkamlangan bo’lishi, u har doim
bitta nuqtada bo’lishi, bu nuqta aylananing markazi deb atalishi, eslatib o’tilada. Bolalarning
e’tiborini sirkulni, nuqta atrofida aylantirish, har doim sirkulning uchi bilan sirkulning boshqa
oyog’iga o’rnatilgan qalam uchi orasidagi masofa o’zgarmasligiga qaratmoq kerak. Bu holda qalam
aylana chizadi. Aylanada ixtiyoriy A nuqta belgilanadi va bu nuqtadan sirkul yordamida aylana
radiusiga teng masofada nuqtalar belgilanadi. Hammasi bo’lib aylanani 6 ta teng qismga bo’lgan 6
ta, nuqta belgilanadi. Agar bu ketma-ket tutashtirilsa, teng tomonli oltiburchak hosil bo’ladi
2- masala. Aylanani teng 3 bo’lakka bo’l va teng tomonli uchburchak yasa.
Aylana chiziladi va oldingi masaladagidek teng 6 qismga bo’linadi. So’ngra nuqtalar
bittadan oralatib olinadi. Bu holda aylana teng uch qismga bo’linadi. So’ngra bu nuqtalar ketma-ket
tutashtirilsa, tengyonli uchburchak hosil bo’ladi.
Darslikda berilgan masalalardan namunalar.
1. Uchburchakning bir tomoni 7 sm, ikkinchisi 8 sm. Uning perimetri 24 sm bo’lsa, uchinchi
tomon uzunligini toping.
2. SHunday beshburchaklar chiz. Birinchi beshburchakdan bir kesma o’tkaz, natijada bitta
uchburchak va bitta to’rburchak paydo bo’lsin, ikkinchisida ikkita to’rburchak paydo bo’lsin.
2. Geometrik shakllarni aliashtirishga doir masalalar
Geometrik, shakllarni yasash malakasi har xil masalalar sistemasi, xususan, geometrik
shakllarni almashtirish bilan bog’liq masalalarni yechish bilan mustahkamlanadi. Geometrik
shakllarni almashtirish deyilganda shaklni teng qismlarga bo’lish va shu qisilardan yangi figura
tuzish tushuniladi. Geometrik shakllarni almashtirishga doir masalalar bilan o’quvchilar 1-2
sinflardayoq tanishishgan. 2- sinfda bu ish davom ettiriladi va shu bilan birga kengaytirilishi kerak.
Bunday masalalar chiziqsiz qog’ozda geometrik shakllarni yasash malakasini mustahkamlash
uchungina emas, SHaklning yuzi tushunchasini tarkib toptirish uchun ham zarurdir. SHu bilan birga
bunday: masalalar o’quvchilar uchun qiziqarli bo’lishi kerak, chunki ular o’quvchilarda fazoviy
tasavvurlariga va konstruktorlik qobiliyatlarini rivojlantiradi, geometrik obrazlarini o’zaro
bog’liqlikda va o’zgarishda qarashga o’rgatadi.
Masalalar.
1. Tayyoqchalardan shunday shakllar yasa. Birinchi figurada 4 ta tayyoqchaning o’rnini
almashtiriganda 4 uchburchak paydo bo’lsin. Ikkinchi shaklda 3 ta tayyoqchaning o’rnini
almashtirganda 4 ta kvadrat paydo bo’lsin.
3. SHakllarni topish va ajratishga doir masalalar.
1. Rasmlarga qara va undagi shakllarning nomlarini ayt. To’rburchaklar orasidan tik
to’rburchaklarni top. Tik to’rburchaklar orasidan kvadratni top.
2. Taqqoslang:
Xulosa qilib aytganda: Matematika fanini shakllarni o’rgatish jarayonida, o‘qitishda
masalaning ahamiyati juda katta bo‘lib, bunda o‘quvchilarda matematikaga bo‘lgan qiziqishni
orttirish, tayanch va fanga oid kompetensiyalarni shakllantirish uchun ta’lim jarayonida amaliy va
nostandart xarakterdagi masalalardan foydalanish maqsadga muvofiq. Bunday masalalarni yechish
o‘quvchilarda analiz, sintez, analogiya, umumlashtirish, deduksiya va induksiya kabi mantiqiy
mushohada yuritish faoliyatini, intuitsiya, egiluvchanlik va moslashuvchanlik kabi fazilatlarni
rivojlantirib, o‘quvchilarni olingan natijalar ustida tanqidiy fikrlashga o‘rgatadi. Ayrim hollarda
Do'stlaringiz bilan baham: |
