Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
607 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
 
Поршеннинг юқори қисми билан цилиндр орасидаги тирқишни камайтириш. 
Поршеннинг юқори кисми билан цилиндр орасидаги тирқиш (матнда "юқоридаги тирқиш" 
деб юритилади ва 
билан белгиланади) поршен ва унинг ҳалқасининг ишончли ишлашини 
таъминловчи омиллардан бири ҳисобланади. Чунки, поршеннинг ҳарорати шу юқори қисмга 
поршень туби ва юқоридаги тирқиш орқали қабул қилинаётган иссиқлик оқимлари Q
T
ва Q 
га кўп жиҳатдан боғлиқ, 3-расм. Кўриниб турибдики, юқоридаги тирқиш қанча катта бўлса, 
шунча кўп иссиқлик оқими тирқишга киради ва ҳалкага ҳам, поршенга ҳам унинг ён 
деворлари орқали берилади[7]. 
Поршень туби ва ён деворлари орқали берилаётган иссиқлик оқими натижасида 
поршеннинг алоҳида қисмларининг ҳароратини назарий усулда аниқаниши профессор 
Б.Я.Гинцбург томонидан чуқур ўрганилган [2]. 
Тирқишнинг катталашиб бориши иссиқлик оқимини кўпайишига, натижаси эса ҳалқа 
ҳароратининг ортишига олиб келади. Демак, юқоридаги тирқишни камайтириш муҳим 
азҳамиятга эга. 
Поршеннинг юқорисидаги, поршень каллаги билан цилиндр орасидаги тирқишни 
камайтириш учун унинг юқори қисмини ёки зичловчи қисмининг диаметрини тўғри танлаш 
зарур. Бунинг учун энг аввало цилиндр ва поршеннинг баландлиги бўйлаб ҳароратини ва 
ҳароратдан кенгайгандан сўнг уларнинг орасидаги тирқишни билиш зарур бўлади. 
Баландлиги бўйлаб тирқишлар назарий жиҳатдан аниқ бўлгандан сўнг поршенни цилиндр 
ичидаги ҳароратларини ҳисобга олган ҳолда юқори каллагининг диаметри аниқланади. Шy 
асосда поршень тайёрланади ва двигателда синаб кўрилади. Двигателнинг максимал 
юкланишида ишлаган поршеннинг юқори қисмида енгил ялтироқлик пайдо бўлса, юқори 

---