|
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
463
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
umumiy ta'lim va o'z-o'zini o'qitish zarurligini isbotladi, shaxsning ijtimoiy faolligini
rag'batlantirish va rivojlantirishda ta'limning ahamiyatini ochib berdi.
Xalq ta'limining ko’zga ko’ringan namoyondasi pedagog V.Ya. Stoyunin "uni kattalarga
moslashtirish uchun" ta'lim mazmunini qayta ko'rib chiqish zarurligini ta'kidladi. Ishchilar va
dehqonlarning savodxonligini ko’tarish maqsadida amaliyotda o'qitish usullarini ishlab chiqildi.
Shunday qilib, N.A. Korf boshlang'ich ta'limning poydevorini mustahkamlash va "o'quvchilarning
hayotiy manfaatlarida yangi ma'lumotlar bilan boyishi" maqsadida, takrorlanadigan yakshanba
maktablarini ochishni taklif qildi. Shu bilan birga, o'qishga iqtidorli talabalarni jalb qilgan holda
Bell Lancaster yondashuvidan foydalanildi..
K.D.Ushinskiy kattalar ta'limining nazariy asoslarini yaratdi. U yaratgan "rivojlantirish
ta'limi" tamoyilini ko'plab pedagoglar, jumladan V.I. Vodovozov buni "mustaqil fikrlash: semantik
matn asosida o'qishni o'rgatish, xalq og’zaki ijodining sara hikoyalarini o'qish, rasmlardan
foydalanish, pedagogic suhbat” ma’nosida ishlatdi. 1890 yillarda "maktabdan tashqari ta'lim"
tushunchasi paydo bo'ladi. Bunday ta’lim turi katta yoshlilar ta'lim shakllarining rasmiy ta'lim
tuzilmalaridan noan'anaviy va tashkiliy mustaqilligini, kontingentning yoshi va ijtimoiy
xususiyatlarini hisobga olgan holda ularning novatorligini ta'kidlaydi. 1890 yilda maktabdan
tashqari ta'lim muammolariga bag'ishlangan birinchi
yirik asar
-
yozuvchi-populist
A.S.Prugavinning "Xalqning talablari va ziyolilarning aqliy rivojlanish va ta'lim sohasidagi
mas’uliyatlari" kitobi nashr etiladi.
1896 yilda V.P. Vaxterovning "Xalqning maktabdan tashqari ta'limi" kitobi chop etiladi.
V.P Vaxterov, E.N. Medinskiy, S.O. Seropolko, V.I. Charnolusskiy va boshqa olimlar kattalar
ta'limining asosiy tamoyillari va rivojlanish sharoitlarini ishlab chiqdilar va androgogik ta’lim
shakllarini umumlashtirdilar.
Avvaldan katta yoshlilar ta’limining etakchi printsipi shaxsning madaniy va o'z-o'zini
rivojlantirishiida o'z ustida ishlashiga tayanish edi. Sovet ta'lim tizimiga androgogikaga XX asrning
birinchi o'n yilliklarida asos solingan.
Medinskiy madaniy-ma'rifiy ishlar jarayonida aholining havaskorligi, barcha maktabdan
tashqari muassasalarning xalqning madaniy ehtiyojlarini qondirishda birlashishi, kutubxonalarning
madaniy markazlarga aylantirish kerakligi to'g'risidagi g'oyani shakllantirdi. N.K. Krupskaya katta
yoshlilar ta’limida uzluksizlik muammolari va turli ijtimoiy guruhlar, xususan ishchilar uchun
o’qitishning o'ziga xos omillarini ajratishni taklif qildi. A.V. Darinskiy kattalar uchun umumiy
ta'limning xususiyatlarini aniqladi.
1940 yillarning oxiri - 1960 yillarning o'rtalariga kelib andragogikaning ilmdagi o’rni
shakllanadi. Olimlar katta yoshdagi o'quvchilarning qiziqishlari, andragog-pedagog faoliyatidagi
o’ziga xoslik, katta yoshlik o’quvchilarning fikrlari va qarashlarini hurmat qilish va o'rganilayotgan
muammolarning ochiq muhokama qilinishi bilan bog’liq "ijtimoiy iqlim"ni nazarda tutgan holda,
ta'limning o'ziga xos xususiyatlarini tushuntira boshlaydilar.
Andragogika fanlar tizimiga antropologiya va psixologiya bilan birgalikda kiritila
boshlandi; katta yoshlilar ta’limining kompensatsion va rivojlanuvchi funktsiyalari aniqlandi va
boshqalar. Androgogika rivojlanishining ushbu bosqichi uchun quyidagi yutuqlar xarakterlidir: -
"yetuklik"ni ijtimoiy-psixologik hodisa sifatida ajratish; - ijtimoiy, iqtisodiy va psixologik omillar
tufayli pedagogik bilimlarning tabaqalanishi, shuningdek, androgogik tadqiqotlar mavzusining
izolatsiyasi va o'ziga xos vazifalarni shakllantirish natijasida andragogikaning nisbiy
avtonomiyasini shakllantirish;
- ilmiy-tadqiqot institutlari, kafedralar, professional birlashmalar, nashriyot jurnallari va
boshqalarni tashkil etish orqali katta yoshlilar ta’limini institutsional shakllarda (asosan kasbiy
sohada) yoritib berish;
- katta yoshlilar ta’limi tajribasini tavsiflash, tahlil qilish va "bolalar" ta'limi bilan
taqqoslash;
Do'stlaringiz bilan baham: |
