Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
453 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
Москва, 2011. 
SOG’LOM HAYOT TARZI VA TIBBIY MADANIYAT
 
Raxmonova D.O. –o’qituvchi, NavDPI, O’zbekiston. 
 
Jamiyatda oilaning bolalarni tarbiya qilishdagi o’rni juda katta. Bola bog’chada bo’lishiga, 
maktabda o’qishiga qaramay, o’z umrining uchdan ikki qismini uyda, ota-onasi bag’rida o’tkazadi. 
Bola tarbiyasida nimani olmang, ular orasida birorta ham ahamiyatsizi, nomuhimi, nazardan chetda 
qoladigani topilmaydi. Lekin bari bir eng muhimi- bola sihat - salomat bo’lib o’sishi kerak.
To’lalik ham, polvonsifatlik ham, yonoqlarning qizilligi ham o’z-o’zicha salomatlik mezoni 
bo’la olmaydi. Salomatlikning mohiyati jismoniy va ma’naviy kuchlarning uyg’un, nerv 
sistemasining muvozanatda bo’lishi, chidamlilik, turli xildagi zararli ta’sirlarga qarshi bardosh bera 
oladigan bo’lishidir. 
Hayot bolanin albatta qanday bo’lmasin sinovlarga duchor qiladi. Bu nima bo’lmasin – 
haroratning keskin o’zgarishimi yoki infeksiyami, jismoniy zo’riqishmi yoki ruhiy iztirobmi, his-
hayajonmi, bari bir baquvvat organizm unga maqsadga muvofiq reaksiyalar bilan javob beradi, o’zi 
uchun kurashadi, nimjoni esa kurashishga ojizlik qilib, mag’lub bo’adi. Shuning uchun ham 
jismoniy va ma’naviy kuchlarning uyg’unligi deganda tibbiy madaniyat ko’nikmalarini bolalar va 
o’smirlarda shakllantirsh muhim hisoblanadi. 
Sog’lom bolani tarbiyalash ancha oson. Buni hamma ham biladi. Barcha zaruriy narsalarga 
va malakalarga u tez o’rganib ketadi, sharoitlarning o’zgarishiga yaxshi moslashadi va o’ziga 
qo’yilgan talablarni to’g’ri tushunadi. Tibbiy madaniyatli bo’lish- xulq atvorning to’g’ri 
shakllanishi, tashabbuskorlik rivojlanishi, mustahkam irodali, iste’dodli va tabiatan qobiliyatli 
bo’lish uchun muhim zamindir. 
Bolaning sihat-salomat bo’lishi ko’p jihatdan ota-ona sog’ligigga bog’liq bo’ladi.Bundan 
tashqari u o’sayotgan va rivojlanayotgan muhit ham ta’sir qiladi. Bola organizmi mayin, yangi 
niholdek egiladi, o’zgarib turadi. Ma’lum sharoitlarda yomon tug’ma xususiyatlar yuzaga chiqmay 
qolishi va jiddiy kasalliklar manbai bo’lishi ham mumkin.
Odam 
yorug’ 
dunyoga 
chidamlilik, 
bardoshlilik, 
“tayyor” 
moslashuvchanil 
mexanizmlarining ma’lum jamg’armasi bilan keladi. Buni sehrgar tabiat har bir bo’lajak farzandga 
ato etgan tuhfa, deb hisoblash mumkin. Biroq ana shu tabiat in’omini saqlash uchun undan bilib, 
oqillik bilan foydalanish kerak. Shuning uchun ham tibbiy madaniyat texnologiyalarini yaratish 
muhim masalalardan biridir.
Agar yuklamanini tobora oshira borib, ana shu mexanizmlar tez-tez mashq qildirib turilsa, u 
holda ular tobora ishonchliroq, sarkashlik qilmay ishlaydigan bo’lib boraveradi; mabodo bu xildagi 
mashq bo’lmasa, ularning “sozligi” sezilarli darajada susayadi. Boshqacha aytganda, agar bola 
chiniqtirilsa, u sovqotishga ancha chidamli bo’ladi, agar bola o’rab-chirmalsa, salgina shamol 
tegishidan asrab-avaylansa, shamollash kasalliklariga va boshqa xastaliklarga chidamlilik susayadi.
Bolani doimo bir xil vaqtda va o’sha soatda uxlashi, sayrga chiqishi, cho’milishi muhimdir. 
Bir maromda ana shunday ish tutish organizm hayot faoliyati uchun eng yaxshi sharoit yaratadi. 
Bolaning ishtahasi yaxshi bo’ladi, miriqib, qattiq uxlaydi, ruhi tetik bo’ladi. Oqilona rejim 
sharoitida o’sgan bola odatda injiq bo’lmaydi. Uning miyasida, ta’bir joiz bo’lsa, ona suti bilan 
kirgandek har bir narsaning o’z vaqti, o’z o’rni, o’z me’yori bor, degan tushuncha shakllanadi. 
Xulosa qilib shunday deyish mumkin: bolani nozik-nihol qilib tarbiyalamasdan, balki 
chiniqtirish, trenirovka qildirish kerak, o’sayotgan organizmning faolligini oshirish lozim. Sog’lom 
hayot tarzi, barqaror atrof- muhit, jismoniy tarbiya va sport, maktabdan tashqari qiziqarli ishlar, 
kattalarning bolalarni tushunishga harakat qilishi - o’smirlarning jismoniy, aqliy va ruhiy 
shakllanishi asosidir. Inson hayot davomida turli xil faoliyatlarni bajaradi, ularning hajmi 
organizmning biologik ehtiyojiga bog’liq bo’lib uning amalga oshirilishi ijtimoiy omillarga bog’liq 
bo’ladi. Optimal harakatdagi bola organizmining biologik ehtiyojini qondirish kerak.

---