Муќаддима

О‘zbek xalq teatri о‘tgan asrda, asosan, ikki xilda namoyon bо‘lgan: masharaboz-qiziqchilar hamda kо‘g‘irchoq teatri. Birinchi xili asli bir necha janrlardan: kichik satirik mazmundagi sahnalarni bajaruvchi masharaboz - qiziqchilardan, saxnalashtirilgan chiqishlar bajaruvchi yirik vakillardan, ya’ni askiyaboz, dorboz, muallaqchi, nayrangboz (fokuschi), yog‘ochoyoq va musiqachilar qurilmasidan iborat bо‘lgan. Ikkinchi hili qо‘g‘irchoq teatri yoki qо‘g‘irchoq о‘yin xamda qо‘l qо‘g‘irchog‘i, ya’ni qо‘l bilan boshqariladigan chiqishlar xamda ip bi­lan boshqariladigan kо‘g‘irchoq о‘yin (chodir xayol)dan tashkil tongan.

Barcha xalq teatri san’atkorlari bir uyushmaga birikkanlar.

Masharaboz va qiziqchilar san’ati hazil va hajv yо‘llariga ega bо‘lib, hayotiy voqelikni aks ettirganligidan tomoshabinlarni mamnun qilgan. Bular orasida ajoyib kо‘mik va hikoyachi, kо‘pdan-kо‘p xajviy asarlar muallifi Yusufjon qiziq Shakarjonov (1868—1959) mashhur edi. Yangi kо‘rinishdagi milliy teatrni yaratish ishiga jadidlar bosh-qosh bо‘ldilar.

1911 yili Mahmudhо‘ja Bexbudiy dastlabki yozma milliy sahna asari «Padarkush» dramasini yaratdi.

1914 yilning 27 fevralida Toshkentda Abdulla Avloniy tuzgan teatr truppasi-О‘zbek milliy teatrining birinchi mavsumi «Padarkush» bilan ochildi va muvaffaqiyat qozonib, el og‘ziga tushdi. 1917 yilgacha о‘zbek dramalarining soni 40 ga yetgan.