Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

  
5-fasl. Yosh avlod  tarbiyasi va ta’lim tizimidagi islohotlar. 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
200 
  
Sobiq  Sho’rolar  davridagi  ta’lim  tizimi  70-yillarga  kelib  byurokratik 
ma’murchilik oqibatida deyarli yaroqsiz ahvolga kelib qolgan edi. Ayniqsa, o’quv 
jarayoni va maktab dasturlarining voqe hayotdan ajrab qolganligi, ijtimoiy fanlarda 
totalitar mafkura hukmronligi natijasida 11 yillik o’rta maktabni bitirib chiqqan 17-
18  yoshli  yigit-qiz  agar  oliy  o’quv  yurtiga  o’qishga  kira  olmasa,  ochig’ini 
aytganda,  ko’chada  qolar  edi.  Vaholanki,  amalda  o’rta  maktab  bitiruvchilaridan 
10% i ham oliy o’quv yurtiga kirishga muyassar bo’la olmaydi. Demak, har yili bir 
necha yuz ming  ayni balog’at yoshidagi yoshlar quruq umumiy nazariy bilim bilan 
ish  topish  muammosiga  duch  keladilar.  Ular 
qaerga  bormasin,  qay  hunarni  tanlamasin,  yigit 
yoshida,    to’liq  o’rta  ma’lumotga  ega  bo’lgan 
holda,  faqat  shogird  yoki  qora  ishchi  bo’lib 
ishlash  imkoniga  ega  edilar,  xolos.    Sho’ro 
tuzumining o’ysizligi, bag’ritoshligi, to’rachiligi yoshlarni shunday nochor ahvolga 
solib qo’ygan edi.  
  
Istiqlol  tufayli,  Prezident  I.A.Karimovning  jonkuyarligi  va  tashabbusi  bilan 
nihoyat  bu  xatarli  ahvolga  barham  berildi.    1997  yilda    O’zbekiston  Respublikasi  
Oliy  Majlisi  IX  sessiyasida  Prezident  “Barkamol  avlod  –  O’zbekiston 
taraqqiyotining poydevori” degan mavzuda  
 nutq  so’zlab,  mamlakatimizda  ta’lim-tarbiya  tizimini  tubdan  o’zgartirish,  uni 
yangi  zamon  talablari  darajasiga  ko’tarish,  shu  bilan  o’sib  kelayotgan  avlodning 
kelajak  hayotiga mustahkam poydevor yaratish masalasini bayon qilib berdi. 
  
 O’zbekiston  Prezidenti ushbu nutqida va keyingi ma’ruzalarida yosh avlod 
tarbiyasining  puxta  o’ylangan  va  mukammal  tizimini  muhokamaga  qo’ydi.  Unga 
ko’ra    bola  tarbiyasi  oiladan,  endi  turmush  qurishni  rejalashtirayotgan  yosh  yigit-
qizlar  (bo’lg’usi  ota-onalar)ni  oilaviy  hayotga  hozirlashdan  boshlanib,  onaning 
homiladorlik  payti,  bola  tug’ilganidan  3 
yoshigacha oilada tarbiyalanishi, 3-6 yoshda 
bog’cha  tarbiyasi,  boshlang’ich  ta’lim, 
tayanch  maktab,  litsey-kollej  va  oliy 
ta’limdan  to  malaka  oshirish,  aspirantura, 
doktoranturagacha  to’liq  o’z  ichiga  qamrab 
oladi.  Ayniqsa,  ilgarigi  11  yillik  umumiy 
majburiy  ta’lim  o’rniga  9  yillik  majburiy 
tayanch  maktab  va      3  yillik  ixtiyoriy-
majburiy 
(o’qish 
– 
majburiy, 
kasb 
yo’nalishi  bo’yicha  tanlash  -  ixtiyoriy) 
kollej-litsey  ta’limining  yo’lga    qo’yilishi  balog’at  yoshiga  etib  endi  mustaqil 
hayotga  kirib  kelayotgan  yigit-qizlarni  bugungi  kunimiz  uchun  zarur  bo’lgan 
muayyan  kasb-hunarni  egallab,  kelajakka  qarab  dadil  qadam  tashlashlari  uchun 
real imkoniyat yaratib berdi.    
  
1997  yil  27  avgust  kuni  qabul  qilingan  “Ta’lim  to’g’risida”gi  O’zbekiston 
Respublikasi    Qonuni  va  “Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi”ga  binoan  ta’lim 
turlari:  maktabgacha  ta’lim,  umumiy  o’rta  ta’lim,  o’rta  maxsus,  kasb-hunar 
ta’limi,  oliy  ta’lim,oliy  o’quv  yurtidan  keyingi  ta’lim,  kadrlar  malakasini  oshirish